Kompyuterning arxitekturasi va asosiy qurilmalari Reja

Markaziy prosessor. Komp`yuterning eng muhim qismini markaziy prosessor, (ya`ni prosessor va boshqaruv qurilmasi) tashkil etadi. Dastur yordamida berilgan ma`lumotlarni uzgartiradigan, xamma xisoblash jarayonlarini boshqaradigan hamda xisoblash ishlariga tegishli moslamalarning uzaro aloqasini urnatadigan qurilma — prosessor deb ataladi. Arifmetik va mantikiy amallarni bajarish, xotiraga murojaat qilish, dasturdagi kursatmalarning berilgan ketma-ketlikda bajarilishini boshqarish va boshqa amallar prosessor zimmasidadir. Bir suz bilan aytganda, prosessor komp`yuterning barcha ishini boshqaradi va barcha kursatmalarini bajaradi.

Mikroprosessor. IBM rusumli komp`yuterlarda prosessor sifatida odatda Intel firmasi yoki unga muvofik boshqa firmalarning mikroprosessorlari urnatiladi. Komp`yuterlar mikroprosessor turlari bilan farqlanadi. Mikroprosessorlarning Intel 8088, 80284, 80386SX, 80386, 80486 kabi turlari ma`lum.
1 993 yildan boshlab Intel firmasi Pentium mikroprosessorlarini ishlab chiqarib, IBM komp`yuterlariga urnatmokda. Uozirda Respublikamizda IBM rusumli komp`yuterlardan PIII keng tarqalgan. Ayrim korxona va tashkilotlarda,xususan ta`lim muassasalarida, jumladan akademik lisey va kasb-xunar kollejlarida PIV komp`yuterlari xam urnatilib foydalanilmokda.

Operativ xotira. Operativ xotira o’zida komp`yuterda ishlatilayotgan dasturlar va ma`lumotlarni saqlaydi. Ma`lumotlar doimiy xotiradan operativ xotiraga kuchiriladi, olingan natijalar zarur xolda diskka qayta yoziladi. Komp`yuter uchirilishi bilan operativ xotiradagi ma`lumotlar uchiriladi.

Diskli jamlagichlar. Ma`lumotlarni Saqlash, xujjatlarni va dasturlarni bir joydan ikkinchi joyga olib o’tish, bir komp`yuterdan ikkinchisiga utkazish komp`yuter bilan ishlaganda foydalanadigan axborotni doimiy Saqlash uchun disklardagi jamlagichlar ishlatiladi. Ular ikki turda bo’lib, egiluvchan disklar (disketalar) va kattik disklardagi jamlagichlar (vinchesterlar) deb ataladi.

Egiluvchan disklar (disketa­lar)ga ma`lumotlarni yozish va ulardan ma`lumotlarni ukish uchun disk yurituvchi (diskovod) qurilmasi ishlatiladi.

Uozirgi paytda komp`yuterlarda, asosan, 3,5 dyuymli (89 mm), siKimi 1,44 Mbayt bo’lgan disketalar ishlatilib kelinmokda. Bu disketalar kattik plastmassa Ki­lofga uralgan bo’lib, bu ularning ishonchliligini va ishlash muddatini oshiradi.

3,5 dyuymli disketalarda yozishni takiklovchi yoki imkon beruvchi maxsus utkazgichi mavjud. Agar teshikcha bekilgan bo’lsa ma`lumotlar yozish mumkin, aks xolda esa, mumkin emas. Disketadan birinchi bor foydalanganda uni albatta maxsus ravishda formatlash, inisializasiya qilish kerak. Buning uchun WINDOWSning maxsus dasturi kerak bo’ladi.

 

Kattik disklardagi jamlagichlar (vinchesterlar) komp`yuter bilan ishlaganda foydalaniladigan axborotni doimiy Saqlashga mo’ljallangan. Masalan, operasion tizim dasturlari, ko’p ishlatiladigan dasturlar paketlari, xujjatlar taxrirlagichlari, dasturlash tillari uchun translyatorlar va boshqalar.

Komp`yuterda kattik diskning mavjudligi u bilan ishlashda qulaylikni oshiradi. Foydalanuvchi uchun kattik diskdagi jamlagichlar bir-biridan, ya`ni diskka kancha axborot siKishi bilan farq qiladi. Uozirgi paytda komp`yuterlar asosan siKimi 20 Gbayt va undan ko’p bo’lgan vinchesterlar bilan jixozlanmokda. Fayl serverlar nafaqat katta siKimli, balki tezkor bo’lgan bir nechta vinchesterlar bilan jixozlanishi mumkin.

Diskning ish tezligi ikki ko’rsatkich bilan aniqlanadi:

1. Diskning sekundiga aylanishlar soni.

2. Diskdan ma`lumotlarni ukish va unga ma`lumotlar yozish tezligi.

S huni aloxida ta`kidlash lozimki, ma`lumotlarga kirish vaqti va ukish-yozish tezligi faqat diskovodning uzigagina bog’liq emas, balki disk bilan axborot almashish kanali parametrlariga, disk kontrolerining turi va komp`yuter mikroprosessorining tezligiga xam bog’liq.

Kontrolerlar (maxsus elektron sxemalar) komp`yuter tarkibiga k iruvchi turli qurilmalar (monitor, klaviatura va boshqalar) ishini boshqaradi.