Kompyuter viruslari va antivirus dasturlari haqida ma'lumot

17. MS DOS OPERACION TIZIMI
Operacion tizimlar — dasturli ta’minotning foydalanuvchi kompyuterda ishlaganda uning interfeysini aniqlovchi muhim qismidir. 
Interfeys foydalanuvchiga nisbatan do’stona munosabatda bo’lishi lozim va bu nuqtai nazardan foydalanuvchining mashina bilan muloqatining uchta darajasi to’g’risida gapirish mumkin: 
• buyruqli interfeys — foydalanuvchi operacion tizimning fayl tizimini va buyruqlarini etarlicha bilishi kerak va ularni displey еkranida bor bo’lgan buyruq qatoriga klaviaturadan kirita bilishi kerak; bunday interfeys bevosita MS DOS tomonidan ta’minlanadi; 
• matnli menyu ko’rinishdagi interfeys — foydalanuvchi ko’p sonli menyularda mo’ljal ola bilishi kerak va bu menyularda kerakli buyruqlar va fayllarni ularning nomlanishi bo’yicha tanlay bilishi kerak (odatda ingliz tilida); bu tipdagi interfeys OT ning ko’pgina qobiqlarida, xususan, еng ommaviy Norton Commander qobig’ida amalga oshiriladi;
• grafik menyu ko’rinishdagi interfeys — foydalanuvchi ko’p sonli menyularda va instrumentlar panelida mo’ljal ola bilishi kerak va bu menyularda kerakli buyruqlar va fayllarni, odatda ularning nomlanishi bo’yicha ko’rsatadigan shartli grafik belgilar bo’yicha tanlay bilishi kerak; bu tipdagi interfeysni grafikli interfeysli tizimlar (Windows 3.1) va grafik interfeysli operacion tizimlar (Windows 95, Windows NT) tomonidan ishlatiladi. 
Quyida MS DOS va Windows 95 operacion tizimlari to’g’risida asosiy ma’lumotlar bayon qilinadi, ular foydalanuvchiga kompyuter bilan savodli muloqat qilish uchun kerak, Norton Commander qobig’i to’g’risida ham qisqacha ma’lumot beriladi. 
YUqoridagi aytib o’tilgan operacion tizimlarning tashkiliy asosi DOS faylli tizimidir.
Mustaqil ravishda ham, Windows operacion tizimi tarkibida ham qo’llaniladi. 
MS DOS ning asosiy tarkibny vdsmlari: 
• Kiritish-chiqarish bazaviy tazini (BIOS — Basic Input Output System); 
• Operacion tizimning yuklovchisi (boshlang’ich yuklash dasturi Boot Record); 
• Kengaytma bloki BIOS (IBMBIO.COM fayli yoki unga o’xshashlar); 
• DOS bazaviy bloki (IBMDOS.COM fayli yoki unga o’xshashlar), uni ko’pincha uzulishlarni qayta ishlash bloki deb ataladi; 
• To’g’rilangan ichki makrobuyruqlarni o’z ichiga olgan buyruqli processor (COMMAND.COM dasturi) (servis va xizmat ko’rsatish 
qims dasturlari, fayllarga xizmat ko’rsatiladigan ko’p qims dasturlar); 
• Tizim konfiguraciyasi fayli (CONFIG.SYS buyruqlar to’plani); 
• Jarayonlarni avtoyuklash fayli (AUTOEXEC.BAT buyruqlar to’plani). 
MS DOS bilan birgalikda DOS ga rasniy kirmaydigan, tizimning resurslari bilan ishlashni engillashtiradigan Tashqi makrobuyruqlar va servisli utilitalar va Tashqi qurilmalarning drayverlarini yuklaydigan fayl ham etkazib beriladi. 
OT dasturlarining bir qismi mashinaning doimiy xotirasida, qolgan qismi еsa (ko’prog’i) magnit diskda saqlanadi. 
Masalan, BIOS DЕQQda tizimli platada, OT ning qolgan komponentlari еsa disklarning birida (qattiq yoki еgiluvchan) joylashadi; shu bilan birga Boot Record diskning еng boshida joylashadi. OT ning komponentalarini o’z ichiga olgan diskni tizimli disk deyiladi.