«Kompyuter tizimlari» kafedrasi S. T. Kubayev, U. I. Murtazayeva kompyuter tizimlarini loyihalash va tashkil etish

BVS TAKT51 maxsuslashtirilgan hisoblash buyruqlar tarmog’i

Buyruqlar tarmog’ining tarkibi va strukturasi bevosita hisoblash tarmog’ining arxitekturasiga bog’liq.

Raqamlarni hisoblagich TAKT.51.51.000 blokida, barcha dasturli boshqarish raqamli hisoblagich mashinalari kabi, axborotni qayta ishlash jarayoni ketma-ket arifmetik, mantiqiy va boshqa operatsiyalarni bajarish jarayonidan tashkil topgan. Har bir bajariladigan operatsiya turi, operandlarning joylanishi, natijani qo’yish ko’rsatmasi va boshqa zaruriy axborotlar ikkilamchi kod ko’rinishidagi shartli buyruq tarzida taqdim etiladi. Raqamli hisoblagich bloki buyruq tarmoqlari - bir manzilli. Har bir operatsiyani bajarish uchun alohida buyruq talab etiladi. Hisoblagich ishlaganda buyruqlar birin - ketin bajariladi, chunki ular ketma - ket xotira yacheykasida joylashgan, boshqarish buyruqlarini uzatishdan tashqari, o’tkazish va uzilishlarga ishlov berishdan tashqari. Buyruqning joriy manzili buyruqlarini hisoblagichi (KH)da joylashgan. Buyruqlarni KH xotirasi ketma - ket yacheykalaridan tabiiy tartibda bajarganda bir so’zli buyruqni tanlaganda 1 va ikki so’zli buyruqni bajarganda 2 ga ko’payadi.
BVS adresatsiyasi ko’rinishlari:

• 
  absolyut va nisbatan (betlar bo’yicha);
  
• 
  to’g’ri va egri
  

OZU va PZU xotira yacheykalarining adresatsiyasi BVS dan o’tadi, OZU dan boshlab. OZU adreslar diapazoni 0000₈–0777₈, PZU adreslar diapazoni 1000₈–7777₈. Xotiraning xohlagan yacheykasiga BVSga 12-razryadli buyruq bilan murojaat qilishni ta’minlash uchun xotirani sahifalab tashkil etishdan foydalaniladi. Bu maqsadlar uchun xotiraning barchasi sahifalarga bo’linadi. Xotiraning umumiy hajmi 4096 YaP (5I2 – OZU, 3584 – PZU) bo’lganligi sababli, xotira 32 sahifani tashkil qiladi. Sahifalarni raqamlash ikkilamchi kodda amalga oshiriladi, OZU da raqamlash noldan boshlanadi. Xotira sahifasining uzunligi 128 (200₈) YaP ni tashkil qiladi, shu sababli OZU faqat oldingi to’rt sahifasi joylashtiriladi, noldan boshlab (1-jadval). Shunday qilib, maksimal nisbiy adres 0177₈ ga teng, ya’ni joriy sahifa chegarasida bo’lib, maksimal absolyut adresi - 7777₈.
1-Jadval.

Adreslar diapazoni	Betlarning tartiblangan nomeri
00008–01778	Nolinchi bet
02008–03778	Nolinchi bet
04008–05778	Nolinchi bet
06008–07778	Nolinchi bet

Adres buyruqlari bevosita xotiraga qaratilganlari 256 so’zdan biri bo’lishi mumkin: 128 nol sahifasida va 128 joriy sahifada. Joriy sahifa deb bajariladigan buyruq saqlanadigan sahifa xotirasiga aytiladi.

Manzilga yo’naltirilgan buyruqda bir razryad ajratilgan (4-razryad – PST sahifasining belgisi), qaysi sahifaga murojaat etilayotganini ko’rsatadi – nol raqamli (agar 4-razryad tarkibida 0 bo’lsa) yoki joriy (agar 4-razryad tarkibida 1 bo’lsa). Boshqa xohlagan sahifaga murojaat qilish uchun bilvosita adreslash (косвенная адресация) tushunchasi kiritilgan.
Bilvosita adreslash buyruqning adres qismida 12-razryadli so’zlar adresi yozilgan YaP manzili ko’rsatiladi. Bevosita (to’g’ridan-to’g’ri) adresatsiyada, bilvositadan farqli, buyruqning adresli qismida so’zning o’zi yozilgan YaP adresi ko’rsatiladi. Buyruqda to’g’ridan-to’g’ri yoki bilvosita adresatsiyani yozishda yana bir razryad ajratilgan (3-chi razryad – PKA adrepsatsiyasi belgisi). Z-chi razryada 1 bo’lganda bilvosita adresatsiya bajariladi, 0-bo’lsa – to’g’ridan-to’g’ri. Nol raqamli sahifada xotiraning modifikatsiyaga uchragan yacheykalari joylashgan (0010₈–0017₈ diapazonida). Xotira yacheykalalariga murojaat qilganda bu diapazonda ularning tarkibi oldin birga oshiriladi, undan keyin esa boshqa ko’zda tutilgan harakatlar amalga oshiriladi.
Hisoblagich buyruqlar tarmog’i keng buyruqlardan tashkil topib 260 dan ko’proq operatsiya turlarini bajarilishini ta’minlaydi. Hisoblagich buyruqsining buyruqsiga ko’ra ularni quyidagi sinflarga guruhlashtirish mumkin.

• 
  manzilga qaratilgan buyruqlar yoki xotiraga qaratilgan buyruq;
  
• 
  manzilsiz buyruqlar;
  
• 
  maxsus buyruqlar;
  
• 
  arifmetik buyruqlar;
  
• 
  qo’shimcha xotirani boshqarish buyruqlari;
  
• 
  tashqi qurilmalar bilan almashish buyruqlari.
  

Har bir buyruq klassini alohida ko’rib chiqamiz.