«Kompyuter tizimlari» kafedrasi S. T. Kubayev, U. I. Murtazayeva kompyuter tizimlarini loyihalash va tashkil etish

Axborotlarni kiritish-chiqarish tizimini tashkil qilish. Xotirada to’g’ridan- to’g’ri kirish.

Ma’lumotlarni periferiya qurilmasidan EHM yadrosiga uzatish kiritish operatsiyasi deyiladi, EHM yadrosidan periferik qurilmagan uzatish esa – chiqarish operatsiyasi deyiladi. EHM qurilmalarining bir-biri bilan aloqasi interfeyslar orqali amalga oshiriladi. Interfeys qurilmalar o’rtasida ma’lumotlarni almashtirishni chiziqlar va shinalar, signallar, elektron sxemalar va algoritmlar yordamida amalga oshirish uchun mo’ljallangan. Interfeyslar tavsifi ko’pincha hisoblash mashinalarining ishlab chiqarishi va ishonchliligiga bog’liq. EHMlarining kiritish - chiqarish tizimlarida ma’lumotlarni periferik qurilmalarga uzatishning ikki asosiy uslubi qo’llaniladi: dastur - boshqarish uzatish va xotiraga to’g’ridan to’g’ri kirish. Ma’lumotlarni dastur - boshqarish uzatish protsessor rahbarligida bevosita ishtirok etishi bilan kiritish - chiqarish jarayonini maxsus dastur osti jarayonini bajarish orqali amalga oshadi. Xotira va periferik qurilmalar orasidagi ma’lumotlar protsessor orqali yuboriladi.
Kiritish-chiqarish operatsiyasi dasturning joriy buyruqsi yordamida yoki periferik qurilmadan uzilish talabi bo’yicha amalga oshiriladi. Bunda protsessor kiritish - chiqarish butun operatsiyasi jarayonida asosiy dasturni bajarishdan chetlashadi. Bundan tashqari protsessorga ma’lumotlar blokini uzatishda har bir birlik ma’lumot yuborilganda bir necha buyruqni bajarishga to’g’ri keladi buferizasiyani, ma’lumotlar formatini o’zgartirish, uzatilayotgan ma’lumotlar sonini hisoblash, xotirada adreslarni shakllantirish va h.z. Bajarishga to’g’ri keladi. Bu ma’lumotlar uzatish tezligini juda pasaytiradi (100 Kb/sek yuqori emas), bu esa tezligi yuqori bo’lgan PUlar bilan ishlashga to’g’ri kelmaydi. Vaholanki, ma’lumotlarni almashtirish potensial imkoniyati kirish-chiqishda xotiraning o’tkazish tezligi bilan aniqlanadi. Bloklarni tezlik bilan kiritib-chiqarish uchun xotiraga to’g’ridan - to’g’ri kirish qo’llaniladi. To’g’ridan-to’g’ri xotiraga kirish deb xotira va periferik qurilmalar o’rtasida ma’lumotlarni mustaqil uzatishni ta’minlovchi almashish uslubiga aytiladi. To’g’ridan-to’g’ri xotiraga kirishni PDP kontrolleri boshqaradi, va u quyidagi funksiyalarni bajaradi:
1) Operativ xotira va PU o’rtasida ma’lumotlarni uzatishni protsessor yoki PU tomonidan boshqarilishi;
2) uzatishga mo’ljallangan ma’lumotlar blokini xotira sohasiga berish, uzatishda qo’llaniladigan;
3) uzatishda ishtirok etuvchi operativ xotira yacheykalari adreslarini shakllantirish;
4) uzatilgan ma’lumotlar birligi (bayt yoki so’z) hisoblash va kirish-chiqish operatsiyasi tugaganligini aniqlash.
Ko’rsatilgan funksiyalar PDP kontrolleri tomonidan amalga oshiriladi. Kirish - chiqish operatsiyalarini bajarmoqchi bo’lganda ma’lumotlarni uzatish hisoblagichiga bir yoki bir necha bufer registrlari, joriy adres registr - hisoblagichi va uzatilishi zarur ma’dumotlar registr-hisoblagichiga uzatiladigan blok razmeri kiritiladi (bayt soni yoki so’z), joriy adres hisoblagichiga esa uzatishda ishtirok etadigan - xotira sohasining boshlang’ich adresi .



Har bir bayt uzatilganda hisoblagich adresi 1 ga oshadi va bunda navbatdagi xotira yacheykasi shakllanadi. Bir vaqtning o’zida uzatilishi kerak bo’lgan hisoblagich tarkibi 1 ga kamayadi; hisoblagich ko’rsatkichi nol ko’rsatsa uzatish tugaganligini ko’rsatadi. PDP kontrolleri odatda protsessorga nisbatan siklga murojaat qilishning yuqori protsessorga ega. Xotirani boshqarish, protsessor joriy buyruqsiga murojaat qilish sikli tugagani bilan PDPga o’tadi. Xotiraga to’g’ridan-to’g’ri kirish ma’lumotlar almashishning yuqori tezligini ta’minlaydi, chunki almashishni boshqarish dasturlar yordamida emas, balki apparatlar vositasi bilan ta’min etiladi. Kirish-chiqish tizimi tuzilishining ikki harakterli tamoyilini kursatish mumkin: bir umumiy interfeysli EHM va ko’p sonli interfeysli EHM lar va kirish-chiqish protsessorlari yordamida.