“Kompyuter tarmoqlari” fanidan

---

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT 
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
SAMARQAND FILIALI 
“Kompyuter injiniring” fakulteti 
 
“Kompyuter tarmoqlari” fanidan
 
 
 
Tayyorladi: 108-19-guruh talabasi 
Tinchlikov Shaxzod 
Qabul qildi: Bekmurodov D
SAMARQAND 2021 

---

Ma’ruza: 
WAN tarmog’ida qo’llaniladigan asosiy qurilmalar.
 
Reja: 
1. Global kompyuter tarmoqlari 
2. Korporativ va Internet tarmog’i 
3. Kommutasiya qurilmalari 

---

1. Global kompyuter tarmoqlari 
Global kompyuter tarmoqlari (Wide Area Networks, WAN) yoki territorial 
kompyuter tarmoqlar – tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlardan, katta-katta xududlarga 
yoyilib ketgan ko’p sonli abonentlar foydalanadilar. Bu xududlarning chegaralari – viloyat, 
region, mamlakat, kontinent chegaralaridan iborat bo’lishi yoki yer yuzi bo’ylab yoyilgan 
bolishi mumkin. 
Global kompyuter tarmog’ining keng tarqalgan umumiy tuzilish chizmasi 1-rasmda 
keltirilgan ko’rinishga ega. Bunda: 
S
(
switch
) - kommutatorlar, 
K
- kompyuterlar, 
R
(
router
) 
- marshrutizatorlar, 
MUX
(
multiplexor
) - multipleksor, 
UNI
(
User
-
Network
Interface
) – 
foydalanuvchi-tarmoq interfeysi va 
NNI
(
Network
-
Network
Interface
) – tarmoq-tarmoq 
interfeysi, 
PBX
- ofis ATSi va kichkina qora rangli to’rtburchakchalar esa 
DCE
qurilmalari, 
ya’ni modemlardir.
Bunday tarmoq alohida ajratilgan aloqa kanallari asosida quriladi. Aloqa kanallari 
kommutatorlar 
– 
S
, 
yordamida 
birlashtiriladi. 
Bu 
kommutatorlar 
paketlarni 
kommutatsiyalash markazlari
(
PKM
) deb ham ataladi, ya’ni ular aynan paketlarni 
kommutatsiyalashni amalga oshiradilar. 
1-rasmda keltirilgan global kompyuter tarmog’i kompyuter trafigi uchun qulay 
hisoblangan, paketlarni kommutatsiyalash rejimida ishlaydi. Lokal kompyuter tarmoqlarini 
korporativ tarmoqqa birlashtirish uchun bu rejimning afzalligini vaqt birligida uzatilyotgan 
ma’lumotlarning hajmi, hamda bunda tarmoqda ko’rsatilayotgan xizmatlar narxining 2-3 
marta arzon ekanligi ham isbotlaydi. Ko’p joylarda yuqoridagi rasmda keltirilgan 
ko’rinishdagi tarmoqlarni qurish imkoniyatlari mavjud bo’lavermaydi. Shuning uchun lokal 
tarmoqlarni o’zaro bog’lash uchun o’sha joyda bor bo’lgan aloqa kanallaridan ham 
foydalanishga to’g’ri keladi. Qanday aloqa kanallaridan foydalanilishiga qarab, global 
tarmoqlarning quyidagi xillarini ko’rsatish mumkin: 
1. Alohida ajratilgan kanallardan foydalanuvchi global tarmoqlar. 
2. Kanallarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar. 
3. Paketlarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar. 

---

1-rasm. Global tarmoq strukturasining namunasi. 
1-jadvalda paketlarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global kompyuter 
tarmoqlarining ko’rsatgichlari keltirilgan.
1-jadval.