|
Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
117
Bunda bir abonentdagi har bir daraja shunday ishlaydiki, boshqa
abanentning tegishli darajasi bilan to‘g‘ri aloqada bo‘layotganday, ya’ni
tarmoq abonentlarining bir nomdagi darajalari o‘rtasida virtual aloqa mavjud.
Real aloqani bir tarmoqdagi abonentlar faqat eng pastki, birinchi, fizik
darajada olishadi. Uzatuvchi abonentda axborot hamma darajani o‘tadi,
yuqoridan boshlab pastida olingan axborot tеskаri yo‘l yuradi: pastki
darajadan yuqorisiga.
Har xil darajalarning funksiyalarini ko‘rib chiqamiz.
Amaliy daraja (Application), yoki ilovalar darajasi, foydalanuvchi
ilovalarini bevosita ushlab turib xizmatlarni ta’minlaydi, masalan ma’lumotlar
bazasiga kirish fayllarini uzatish dasturiy vositalari, elektron pochta vositalari,
serverda registratsiya qilish xizmati. Bu daraja qolgan olti darajani boshqaradi.
Taqdim etish darajasi (Presentation), yoki ma’lumotlani taqdim
etadigan daraja, ma’lumotlar formatini belgilaydi va ular sintaksisini tarmoqga
qulay shaklda qayta tuzadi, ya’ni tarjimon funksiyasini bajaradi. Bu yerning
o‘ziga ma’lumotlarni shifrlаsh va shifrni yechish bajariladi, kerak bo‘lsa ularni
siqadi.
Seansli daraja (Session) aloqa seanslarini o‘tkazishni boshqaradi
(aloqani o‘rnatadi, ushlab turadi va to‘xtatadi).
Transportli daraja (Transport) paketlarni xatosiz va yo‘qotmasdan,
kerakli ketma – ketlikda еtqаzishni ta’minlaydi. Bu yerda uzatadigan
ma’lumotlarni bloklarga bo‘linadi, paketlarga solinadi va qabul qilinayotgan
ma’lumotlarni taxlaydi.
Tarmoqli daraja (Network) paketlarni adreslashtirishga javob beradi va
mantiqli ismlarni fizik tarmoqli adreslarga o‘tkazadi (va tеskаri), shuningdek
paket kerakli joyga borish marshrutini tanlaydi (agar tarmoqda marshrutlar
bo‘lsa).
Kanalli daraja, yoki uzatish liniyalarining boshqarish darajasi,
boshlanish va oxirgi boshqarish maydonlarning kiritgan standart ko‘rinishini
shaklga solinishiga javob beradi. Shu joyda tarmoqga kirishni boshqarilishi
bajariladi, uzatish xatolari topiladi va xatoli paketlarni qabul qiluvchiga qayta
yuborish bajariladi.
Fizik daraja (Physical) – modelni eng pastki darajasi bo‘lib, uzatish
muxitida qabul qilingan uzatilgan axborotni signallarga kodlash uchun javob
beradi va teskarisi – kodlarni yechish. Bu yerni o‘zida birlashtiruvchilarga,
raz’yemlarga, elektrlik moslashlarga, yerga tutashtirishga, halaqit
118
Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
beruvchilardan himoyalanishga va h.k. talablar belgilanadi.
Modelning ikkita pastki darajalarini (1 va 2) ko‘p funksiyalari apparatli
qilinadi (daraja 2 ni qisman funksiyalari – tarmoqli adapterning dasturiy
drayveri bilan). Huddi shunday darajalarda uzatish tezligi va tarmoq
topologiyasi, almashuvni boshqarish usuli va paket o‘lchamlari topiladi, ya’ni
tarmoq turiga bevosita tegishli bo‘ladi (Ethernet, Token – Ring, FDDI). Yuqori
darajalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri aniq apparat bilan ishlashmaydi, lekin 3-5 darajalar
uning xususiyatlarini hisobga olishi mumkin.
Darada 2 (kanalli) da ko‘pincha 2 darajagacha ajratiladi.
Yuqori darajada (LLC – Logical Link Control) mаntiq aloqani
boshqaradi, ya’ni virtual kanal aloqasini o‘rnatadi (uning funksiyasining bir
qismi tarmoqli adapterning drayver dasturi yordamida bajariladi).
Pastki darajada (MAC – Media Access Cantroi) axborot uzatish muxitga
bevosita kirishni bajaradi (aloqa kanaliga). U to‘g‘ridan-to‘g‘ri tarmoqning
apparaturasi bilan bog‘langan.
OSI mоdеl dараjаlar funksiyalarini ko‘rib chiqamiz (8-rasm).
1 Ilovalar darajasi. Qo‘shimchalardan iborat bo‘lib, ular
yordamida tarmoqdan foydalanish mumkin.
2 Taqdim etish darajasi tarmoqdagi ma’lumotlarni
formatini standartlashtiradi.
3 Seansli daraja ilovalar o‘rtasidagi ulashuvlarni
boshqaradi.
4 Transportli daraja. qidirish va tuzatish kiritish
yordamida
ma’lumotlarni
xatosiz
uzatishni
kafolatlaydi.
5 Uzatish darajasi. Tarmoqdagi kompyuterlar orasida
eng yuqori darajali ulanishlarni boshqaradi.
6 Qimoyalash darajasi. Fizik ulanish uslubi bilan
ma’lumotlarni ishonchliligiga g‘amxo‘rlik qiladi.
7 Bitli uzatish darajasi. Uzatish yo‘llari fizik
xususiyatlarini belgilaydi.
8-rasm
Do'stlaringiz bilan baham: |
