Kompyuter tarmog’i haqida

Mavzuga oid kataloglar sport yoki xarid yoki shu toifalarga o’xshash tashkil qilingan bir qancha turkumlardagi web sahifalarni tavsiya etadi. Ba’zi web saytlar web brauzerni ham mavzuga oid kataloglar funktsiyasini ham taklif etadi. Server qidiruvchi web manzilni aniqbilmaganingizda yoki ma’lum bir web saytni qidirmayaptganingizda ma’lumot joylashtirishingiz uchun qo’l keladi. Minglab server qidiruvchilar mavjud. Ba’zilari web sahifalar orqali barcha turdagi ma’lumotlarni qidiradi. Boshqa server qidiruvchilari esa ma’lum bir turdagi ma’lumotlarni cheklaydi, ular quyidagilar:
Tasvirlar- rasmlar, diagrammalar va chizmalar.
Videolar-uy videolari, musiqa videolari, tvdasturlari, kinova kliplar.
Audio- musiqa, qo’shiq, ovoz yozish va tovushlar. Nashriyotlar- yangiliklar maqolalari, jurnallarva kitoblar.
Xaritalar- biznes yoki manzil xaritalari, manzilga harakatyo’nalishlari.
Odamlar yoki bizneslar- manzillar va telefon raqamlar.Bloglar - boshqalarhaqida fikr va g’oyalar.
Server qidiruvchi sizdan qidirayotgan elementingizni topishda qidiruv matni yoki qidiruv so’rovi deb atalgan so’z yoki jumlani kiritishingizni so’raydi. Qidiruv matnidagi har bir so’z kalit so’z deb ataladi. Sizni qidiruv matningiz Walt Disney World kabi keng bo’lishi mumkin. Server qidiruvchi tarkibi qidirayotgan ma’lumotingiz turiga qarab
minglab natijalar bilan javob beradi. Ba’zi natijalar Web sahifalar yoki maqolalarga bog’lanishlardir, boshqalari tasvirlar,videolar yoki komedialardir. Ba’zida qidirayotgan narsangiz uchun kichik yoki umuman natija chiqmasligi ham mumkin. Bunda siz qidiruvni cheklayotgan qidiruv matningizni extiyotkorlik bilan qarab chiqish orqali qidiruv natijalaringizdagi ortiqcha narsalarni yo’q qilishingiz mumkin.Agarda qidiruv matnini noto’g’ri yozsangiz, ko’p server qidiruvchilar boshqa qidiruv matnlarini ko’rsatishi mumkin. Shuningdek, ba’zilar (topib borish) qidiruv matnini yozishni boshlaganda taklif etilgan kalit so’zlar yoki tasvirlardan foydalanadi.
Rasmda Googleda server
qidiruvchini Aspen Colorado Ski kurortini topish yo’li ko’rsatilgan.

246. 
     rasm. Googleda server qidiruvchini tasviri
     

Qidiruv natijalari 3 chi bosqichda Aspen Colorado Ski kurortini bildiruvchi 150,000 ga yaqin web sahifa bog’lanishlarini ko’rsatadi. Har bir ro’yhatidagi hit(topib borish)lar bosilganda birlashgan Web saytlar yoki Web sahifalarda bog’lanish bor. Ko’plab server qidiruvchilarda bir biriga o’xshash ma’nodagi sarlavha va bayonnomalari bor. Shunday qilib birinchi topilgan bog’lanishlar ko’proq kerakli ma’lumotlarni o’z ichiga oladi.
Ba’zi web browser lar ma’lumotlarni to’g’ri yoki yaroqsiz topib beradigan Instant Search box ( tez qidiruv bo’shlig’i)ni o’z ichiga oladi. InstantSearch Box (tez qidiruv bo’shlig’i) web sahifadagi matn qidiruvni kiritish bosqichlarini yo’qotgan holda natijani tezroq ko’rsatadi.
Agar matn qidiruviga so’z yoki jumlalar orasida joy qoldirib yozsangiz har bir so’z uchun ma’lumot ko’rsatadi (va, ga kabi so’zlardan tashqari). Qidiruvingizni yaxshilash uchun quyidagi uslublardan foydalanishingiz mumkin:

• 
  maxsus egalardan foydalaning
  
• 
  qidiruv matniga birinchi bo’lib eng kerakli atamani yozing
  
• 
  har bir yozuvni to’g’ri yozing, masalan email emas e-mail
  
  • 
    server qidiruvdan foydalanishdan oldin uni YoRDAM deb atalgan ma’lumotiga kiring
    
  • 
    agar qidiruv bitta server qidiruvchan muvaffaqiyatga erishmasa boshqasidan ham foydalanib ko’ring.
    

Ba’zi server qidiruvlar manzilga asoslangan navigatsiya qurilmalari bilan ishlaydi, ya’ni ular qurilmalarning hozirgi kundagi geografik joylashuvga bog’liq natijalarni ko’rsatadi. Misol uchun barcha gaz stantsiyalarni manzilini sizning mobil qurilmangiz orqali aniq masofa bilan ko’rsatib bera oladi.
Ko’plab server qidiruvlar Spider (o’rgimchak) deb atalgan dasturdan foydalanadi va web saytda topilgan so’zlar ro’yxatini saqlab turadi.Qidiruv matnini kiritganingizda server qidiruv oldingi saytlarni topish uchun yaratilgan ro’yxatlarni tekshirib chiqadi.


Mavzuga oid kataloglar
Mavzuga oid kataloglar sinflarga ajratilgan bog’lanishlar ro’yhatlari bilan ta’minlaydi.




Bu qidiruvchi tizimdan foydalanishda umumiy mavzulardan maxsus mavzuga har xil darajalar orqali bog’lanishlarni bosib, maxsus bir mavzu joylashtirasiz. Kerakli mavzu topilmagunga qadar Web saxifalarni qidirishda davom etasiz. Asosiy kamchiligi mavzuga oid kataloglar bilan foydalanuvchilar o’ziga kerakli yoki kerakli bo’lmagan ma’lumotlar ro’yxati chiqganda qaror qilishda ikkilanadilar.¹⁹
Qidiruv tushunchasi. Internet tarmog’idagi qidiruv tushunchasi shunianglatadiki, bunda har bir foydalanuvchi o’ziga kerakli bo’lgan birorma’lumot yoki materialni maxsus
qidiruv tizimlari orqali topish imkoniyatiga ega bo’ladi.
Internet tarmog’i foydalanuvchilari qidiruvni Internet muhitida joylashgan veb- saytlar, ularning manzili va ichki ma’lumotlari bo’yicha olib borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kerakli bo’lgan axborotni samarali qidirish va tez topish imkoniyatini beradi.
Axborotlarni qidirish. Internet tarmog’i shunday bir muhitki u o’zida turli ko’rinishdagi va turli tillardagi ko’plab axborotlarni jamlagan. Bundaushbu axborotlar ichidan kerakli bo’lgan ma’lumotlarni qidirib topish muammosi paydo bo’ladi. Internet tarmog’ida har bir foydalanuvchi axborotni qidirish uchun o’zbek, rus, ingliz yoki boshqa tillardagi bir yoki bir necha so’zdan tashkil topgan so’rovlardan foydalanadi. Ya’ni ma’lumotlarni uning sarlavhasi yoki uning tarkibida ishtirok etgan so’zlar va jumlalar bo’yicha qidirib topish mumkin. Bunda foydalauvchi tomonidan Internet qidiruv tizimi qidiruv maydoniga kerakli ma’lumotga doir so’z yoki jumla kiritiladi va qidiruv tizimi ishga tushiriladi. Shundan so’ng qidiruv tizimi foydalanuvchiga o’zi tomonidan kiritilgan so’z yoki jumlaga mos keluvchi ma’lumotlarni qidirib topadi va kompyuter ekranida ularning ro’yxatini hosil qiladi. Va nihoyat ro’yxatdagi ma’lumotlarni ketma-ket ko’rib chiqilib kerakli bo’lganlari kompyuterga saqlab olinadi.
Axborotlarni parametrlari bo’yicha qidirish. Ko’rib o’tilganidek, har bir foydalanuvchi Internet tarmog’i orqali o’ziga kerakli bo’lgan ma’lumotlarni uning mavzusi hamda tarkibidagi so’z yoki jumla bo’yicha qidirib topishi mumkin, lekin Internet tarmog’ida ma’lumotlar shunchalik ko’pki, ta’kidlab o’tilgan usul samara bermasligi mumkin. Bunday hollarda Internet qidiruv tizimlari qidiruvning bir qancha qo’shimcha usullari bo’yicha qidiruvni taqdim etadi, bular: ma’lumotlarni uning tili bo’yichaqidiruvi, ma’lumotlarni uning turi (matn, rasm, musiqa, video) bo’yicha qidiruvi, ma’lumotlarni uning joylashgan mintaqasi bo’yicha qidiruv, ma’lumotlarni uning joylashtirilgan sanasi bo’yicha qidiruv, ma’lumotlarni uning joylashgan Internet zonasi bo’yicha qidiruvi, ma’lumotlarni xavfsiz qidiruvi.

Qidiruv tizimlarining so’rovlar tili

So’rovlar tili yordamida ma’lum bir qoidalar orqaliformallashtirilgan kalitli so’zlar guruhi qidiruv serverlariga so’rovlar debataladi. So’rovlar tili turli qidiruv serverlaridi bir- biriga juda yaqin bo’ladi. Yandeks qidiruv tizimi misolida so’rovlarni tashkillashtirish qoidalari bilan tanishamiz.

rator sintaksisi	ator ma’nosi	ovga misol
probel eki &	ikiy VA (gap orasida)	lovchi mashqlar
&&	tiqiy VA (xujjatlarorasida)	ptlar && (dori darmon)
I	ikiy YoKI	fotografiya | tasvir |fototasvir
Q	ilgan xujjatda so’zningalbatta shi	’lmoq eki Qbo’lgan

( )	arni guruhlash	ologiya | tayyorlash)(xomashyo| ulot)
~	r operator VA EMAS(gap da)	lar ~ qonunlar
yoki	r operator VA EMAS atlar orasida)	ar bo’ylab gid ~~ (agentlik xat)
G’(n m)	lar oralig’i (minus (-) -orqaga, (Q) - oldinga)	G’2 tashuvchilar musiqiy G’(- a’lim vakantsiyalar ~ G’Q1 alar
k m	larni izlash	shapkacha" Ekvivalent:qizil G’Q kacha
&&G’(n m)	ar oralig’i (minus (-) - ga, pilus (Q) - oldinga)	&& G’1 moliya

Eng yaxshi natijaga erishish uchun bir necha oddiy qoidalarni unutmaslikkerak:

1. 
   Faqat bita kalit so’zdan tashkil topgan so’rov yozmaslik. Kalit so’z bitta bo’lsa, so’rov natijasida olingan millionlab internet sahifalari ro’yxati ichidan keraklisini ajratib olishning o’zi yana bir muammo bo’lishi mumkin.
   
2. 
   Kalitli so’zlarni bosh harflar bilan yozmaslik. Chunki bunday hollarda kichik harflar bilan yozilgan ma’lumotlar koldirilib ketilishi mumkin.
   
3. 
   Agar qidiruv nihoyasida birorta ham natijasida olinmasa, kalit so’zlarda orfografik xatolar yo’qligini tekshiring.