|
Shakl: 3. Operatsion muhitning roli
Axborotni himoya qilish Bu juda katta muammo. Operatsion tizim doirasida axborotni muhofaza qilish deganda asosan axborotning yaxlitligini ta'minlash va ruxsatsiz kirishdan himoyalanish tushuniladi. Butunlik, asosan, fayl tizimining javobgarligi, ruxsatsiz kirishdan himoya qilish esa yadroga tegishli. Ushbu himoya qilishning odatiy mexanizmi parollar va imtiyoz darajalaridan foydalanishdir. Har bir foydalanuvchi uchun fayllarga kirish chegaralari va uning dasturlarining ustuvorligi aniqlanadi. Tizim ma'muri eng yuqori ustuvorlikka ega.
Tarmoq ob'ektlari va tarqatilgan tizimlar.Zamonaviy operatsion tizimlarning ajralmas qismi bu boshqa tarmoqlarda ishlaydigan dasturlar bilan kompyuter tarmog'i orqali aloqa qilish imkonini beradigan vositalardir. Buning uchun operatsion tizim asosan ikkita muammoni hal qiladi: masofaviy kompyuterlardagi fayllarga kirishni ta'minlash va dasturni uzoqdagi kompyuterda ishlatish qobiliyati.
Birinchi vazifa, tabiiyki, foydalanuvchining masofaviy fayllar bilan ishlashini ushbu fayllar foydalanuvchining magnit diskida bo'lganidek tashkil etadigan tarmoq fayl tizimi deb ataladi.
Ikkinchi muammo yadro yordamida amalga oshiriladigan va foydalanuvchidan mahalliy va uzoq dasturlarning farqini yashiradigan masofaviy protsedurani chaqirish mexanizmi yordamida hal qilinadi.
Masofali kompyuterlar resurslarini boshqarish vositalarining mavjudligi taqsimlangan hisoblash tizimlarini yaratish uchun asosdir. Tarqatilgan hisoblash tizimi - bu mustaqil ishlaydigan, lekin umumiy vazifani bajaradigan bir nechta ulangan kompyuterlarning to'plamidir. Bunday tizimni ko'p protsessor deb hisoblash mumkin.
Qobiq - foydalanuvchi interfeysini o'zgartiradigan tizim. Qobiq foydalanuvchi uchun operatsion tizimning o'ziga xos interfeysini yaratadi. Qobiqning vazifasi ba'zi bir oddiy operatsion tizim operatsiyalarini soddalashtirishdir. Biroq, qobiq OS o'rnini bosmaydi va shuning uchun professional foydalanuvchi OSning o'zi buyruq interfeysini ham o'rganishi kerak.
Kommunal xizmatlar yuqori darajada ixtisoslashgan maqsadga ega va har biri o'z vazifasini bajaradi. Kommunal xizmatlar tegishli qobiqlarning muhitida ishlaydi va foydalanuvchilarga qo'shimcha xizmatlarni taqdim etadi (asosan disklar va fayllarga xizmat ko'rsatish). Ko'pincha bular:
Disklarga texnik xizmat ko'rsatish (formatlash, ma'lumotlarning xavfsizligini ta'minlash, ishlamay qolganda uni tiklash imkoniyati va boshqalar);
Fayllar va kataloglarga xizmat ko'rsatish (qidirish, ko'rib chiqish va hk);
Arxivlarni yaratish va yangilash;
Kompyuter resurslari haqida, diskdagi bo'sh joy haqida, RAMni dasturlar o'rtasida taqsimlash to'g'risida ma'lumot berish;
Matn va boshqa fayllarni har xil rejim va formatlarda chop etish;
Kompyuter viruslaridan himoya.
Reja :
Kirish
1. Operatsion tizim (OT) tushunchasi.
2. Operatsio’n tizim qobig’i ustida ishlovchi dasturlar.
3. Zamonaviy operatsion tizimlarning turlari.
4. Windo’ws operatsion tizimining qo’shimcha imkoniyatlari.
Xulosa.
KIRISH
Zamonaviy dunyoda hayotimizni kompyutersiz tasavvur qila olmaymiz. Kundalik turmushimizning barcha yo’nalishlari (ta’lim tizimi, ishlab chiqarish, tibbiyot, iqtisod va hokazo)da axborotlarni qabul qilish, qayta ishlash va uzatish ishlarini tez va so’z amalga oshirishda, kompyuter texnologiyalaridan keng foydalanmoqdamiz. Kompyuter texnologiyasi ma’lum bir operatsion tizim (sistema) asosida ishlaydi. Kompyuterni foydalanuvchi ishga tushirishi (yoqishi) bilan ishga tushuvchi ushbu dastur kompyuterni va uning resurslarini (tezkor xotira, diskdagi o’rinlar, mavjud dasturlar va hokazo) boshqaradi. Foydalanuvchi bilan kompyuter va uning qurilmalari o’rtasida qulay muloqotni tashkil etib, foydalanuvchi uchun kerakli dasturlarni (amaliy dasturlarni) ishga tushiradi.
Dunyo bo’ylab axborot texnologiyalari sohasida alohida izlanishlar olib borilmoqda. Kompyuter yaratilganidan toki bugungi kungacha bir nechta operatsion tizim (OT) ishlab chiqilgan. Ularning har birining o’ziga yarasha yaratilish tarixi bor. Kun sayin dastur va operatsion tizimlar murakkablashib, zamonaviylashib, qo’llanish borasida qulaylashtirish ishlari olib borilishi natijasida ularning yangi (tip yoki tur)lari ishlab chiqarilmoqda. Ho’zirda bir-biri bilan raqobatlashib kelayotgan ikkita operatsion tizim bo’lib, ular Windows va Linuxlardir.
Windowsning juda keng qo’llaniladigan versiyalari Windows NT, Windows98, Windows2000, WindowsXP, Windows2003, WindowsVista operatsion tizimlar bo’lib, ular yopiq kodli, ya’ni foydalanuvchilar o’zlari istagan holda o’zgartirish imkoniyatiga ega emaslar. Bu operatsion tizimlardan rus va ingliz tilini biluvchilar qulay foydalanish imkoniyatiga egadirlar. Ayni vaqtda Linux ni Red Hat, Suse, Fedo’ra va Slackware, Ubuntu kabi versiyalari mavjud.
Xulosa
Bugungi kunga kelib, axborot texnologiyalari jadallik bilan rivojlanayo’tgan bir davrda universal axborot texnologiyalariga va dasturiy taʻminotga zaruriyat oshib bormoqda.
Ushbu talablardan kelib chiqqan holda quyidagi tushunchalar eng muhim hisoblanadi:
1) Opеratsion tizim. Tizimli dasturlar orasida alohida orinni egallaydi. Bu tizim foydalanuvchi bilan kompyutеr ortasidagi muloqotni taʻminlaydi, kompyutеrni boshqarishni taʻminlaydi. Kompyutеr ishga tushishi bilan opеratsion sistеma dasturlari birdan kompyutеr xotirasiga yuklanadi. IBM PC kompyutеrlarida koprok Microsoft firmasi ishlab chiqqan MS DOS opеratsion tizim ishlatiladi.
2) Drayvеrlar. Drayvеrlar - kompyutеrning kiritish – chiqarish qurilmalarini, tеzkor xotirasini boshqarish boyicha opеratsion tizim DOSning imkoniyatlarini kеngaytiradi. Drayvеrlar yordamida kompyutеrga yangi qurilmalarni ulash mumkin yoki mavjud qurilmalardan boshqacharoq foydalanish mumkin.
3) Qbiq-dasturlar. Bu dasturlar opеratsion tizim DOS dasturlariga nisbatan kompyutеr bilan qulayroq va korgazmali muloqot ornatish imkoniyatini bеradi. Qobiq-dasturlardan ko’proq Windows Commander, Total Commander, XTree, Pro Gold va boshqalari ishlatiladi.
Ayniqsa, tarmoq doirasidagi maʻlumot almashinuvida yuz beradigan kamchiliklarni bartaraf etish uchun universal tarmoq operatsion tizimlariga bolgan talab dolzarbligini yo’qotgani yo’q.
Respublikamizda operatsion tizim sifatida UNIX operatsion tizimi oliy o’quv yurtlarida, akademik litseylarda, kollejlarda, firma va tashkilotlarda, shuningdek foydalanuvchilar orasida Windowsga nisbatan keng ommalashmagan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
