Kompyuter lingvistikasi



Download 0,72 Mb.
bet15/167
Sana31.12.2021
Hajmi0,72 Mb.
#269073
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   167
Bog'liq
Komp ling

a) Ishonchli voqea – ma’lum sharoitlar to‘plamida albatta yuz beradigan voqea.

b) Mumkin bo‘lmagan voqea – ma’lum bir matnda uchramaydigan birliklar

v) Tasodifiy voqea – ma’lum bir matnda ayrim hollarda uchraydigan til birliklari.

Statistik xususiyati o‘rganilao‘tgan konkret natijalar tanlanma deb yuritiladi. Tanlanmaning hajmi o‘ki miqdorini ehtimollik nazariyasi uchun muhim ahamiyatga ega. Tanmalar soni har xil bo‘lishi mumkin. Shu asosda ma’lum bir tilning muayyan uslubiga xos tipologig xususiyatlarni aniqlash mumkin. O‘zbek tilida gap tuzish paytida so‘z formalarining 65% foyizi sintaktik va aralash tildagi so‘z o‘zgartirish shakllari, qolgani 35% esa faqat analitik tildagi so‘z o‘zgartirish formalari tashkil qilishi aniqlangan. Shunga ko‘ra hozirgi o‘zbek adabiy tilida agglyutinativ ajratuvchi tilga xos xususiyatlar etakchi o‘rin tutadi, degan xulosaga kelingan.



Ehtimollik nazariyasi asosida so‘zlarning qo‘llanish chastotasi, bo‘g‘inlar tarkibida harflarning kelish miqdori ham aniqlanadi. Masalan, tilshunos olim Z.Isomiddinov o‘zbek tilida so‘z boshida kelish jihatidan faol bo‘lgan tovushlarni aniqlash maqsadida 67 ming leksemadan iborat “O‘zbek tilining imlo lug‘ati” (1976)ni tanlab, tilimizda so‘z boshida keladigan tovush (harf) lar intensivligi quyidagicha ekanligini aniqlagan2:

Harf

Soni

Harf

Soni

Harf

Soni

Harf

Soni

T (1)

6326

Ch (10)

2342

O‘ (19)

1246

Yo (28)

790

B (2)

5330

P (11)

2288

R (20)

1216

Ya (29)

782

K (3)

4392

I (12)

2240

U (21)

1174

Yu (30)

526

A (4)

4184

G (13)

1938

J (22)

1164

Ye (31)

462

S (5)

4156

Sh (14)

1926

V (23)

1028

Y (32)

448

H (6)

4092

H (15)

1644

F (24)

1024

Ts (33)

100

M (7)

3732

N (16)

1526

G‘ (25)

1018

Ъ (-)

-

O (8)

2838

X (17)

1496

Z (26)

1003

Ь (-)

-

D (9)

2616

E (18)

1256

L (27)

890






Keltirilgan jadvaldan ma’lum bo‘ladiki, “t” tovushli so‘zlar barcha tahlil qilingan so‘zlarning 10,0 foyizdan ko‘prog‘ini tashkil qiladi; undan keyingi o‘rinlarni “b”, “k” va “a” tovushli so‘zlar egallaydi. Ularning foyiz ko‘rsatkichi quyidagicha: “b” – 12,5; “k” – 15,2; “a” – 16,0 kabilar. Bu jadvalning oxirgi o‘rinlarini yo, ya, yu, ye va y harflari bilan boshlanuvchi so‘zlar egallagan. Bunday tahlillarni yana davom ettirish mumkin.


Adabiyotlar:

1. Fayzullayev O. Matematika va falsafa yoxud matematika falsafiy nuqtai nazardan qanday fan? // “Ma’rifat” gazetasi, 2005-yil 26-fevral.

2. Эшқобил Шукур. Она тилимиз “ҳужайралари” ёхуд cўз математикаси // “Ўзбекистон адабиёти ва санъати”, 2006 йил 24 февраль, 8 (3837)-сон.

3. Нурмонов А., Йўлдошев Б. Тилшунослик ва табиий фанлар. – Тошкент, 2001. – Б. 56-70.

4. Нурмонов А. Структур тилшунослик: илдизлари ва йўналишлари.–Андижон, 2006. – Б. 120-133.

5. Исомиддинов З. Ўзбек тилида товушлар интенсивлиги // Тил ва адабиёт таълими, 2005. № 1. - Б. 88-91.

6. Отақўзиев Д. Тилшунослик ва математиканинг алоқаси ҳақида // Ўзбек филологиясининг долзарб масалалари (республика илмий-назарий анжумани материаллари). – Наманган, 2006. – B. 349-252.

7. Yo‘ldoshev B. Matematik va kompyuter lingvistikasi (uslubiy qo‘llanma). – Samarqand: SamDU nashri. 2007. – B. 31-32.

8. Muxamedova S. Kompyuter lingvistikasi (metodik qo‘llanma). – Toshkent: ToshDPU nashri, 2007. – B. 17-21.


Download 0,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   167




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish