"kompyuter injiniringi" fakulteti " axborot xavfsizligi " kafedrasi " kiber xavfsizlik "

Asimmetrik shifrlash tizimlari

Asimmetrik shifrlash tizimlarida ikkita kalit ishlatiladi. Axbo­rot ochik kalit yordamida shifrlansa, maxfiy kalit yordamida rasshifrovka kilinadi. Asimmetrik shifrlash tizimlarini ochik kalitli shifrlash ti­zimlar deb xam yuritiladi.

Ochik kalitli tizimlarini kullash asosida kaytarilmas yoki bir tomonli funktsiyalardan foydalanish yotadi. Bunday funktsiyalar kuyidagi xu- susiyatlarga ega. Ma’lumki x ma’lum bulsa y=f( x) funktsiyani anikdash oson. Ammo uning ma’lum kiymati buyicha x ni anikdash amaliy jixatdan mumkin emas. Kriptografiyada yashirin deb ataluvchi yulga ega bulgan bir tomonli funktsiyalar ishlatiladi. z parametrli bunday funktsiyalar kuyidagi xususiyatlarga ega. Ma’lum z uchun E_z va D_z algoritmlarini anikdash mumkin. E_z algoritmi yordamida anikdik soxasidagi barcha x uchun fz( x) funktsiyani osongina olish mumkin. Xuddi shu tarika D_z algoritmi yordamida joiz kiymatlar soxasidagi barcha u uchun teskari funktsiya x=f ¹( y) xam osongina anikdanadi. Ayni vaktda joiz kiymatlar soxasidagi barcha z va deyarli barcha, y uchun xatto E_z ma’lum bulganida xam f’^l( y )ni xisoblashlar yordamida topib bulmaydi. Ochik kalit sifatida y ishlatil- sa, maxfiy kalit sifatida x ishlatiladi.

Ochik kalitni ishlatib shifrlash amalga oshirilganda uzaro mulokatda bulgan sub’yektlar urtasida maxfiy kalitni almashish zaruriyati yukoladi. Bu esa uz navbatida uzatiluvchi axborotning kriptoximoyasini soddalashtiradi.

Ochik kalitli kriptotizimlarni bir tomonli funktsiyalar kurinishi buyicha farkdash mumkin. Bularning ichida RSA, El-Gamal va Mak-Elis tizimlarini aloxida tilga olish urinli. Xozirda eng samarali va keng tarkalgan ochik kalitli shifrlash algoritmi sifatida RSA algoritmini kursatish mumkin. RSA nomi algoritmni yaratuvchilari familiyalarining birinchi xarfidan olingan (Rivest, Shamir va Adleman).

Algoritm modul arifmetikasining darajaga kutarish amalidan foydalanishga asoslangan. Algoritmni kuyidagi kadamlar ketma-ketligi kurinishida ifodalash mumkin.

1. 
   kadam. Ikkita 200dan katta bulgan tub son p va q tanlanadi.
   
2. 
   kadam. Kalitning ochik tashkil etuvchisi n xosil kilinadi