|
Kompyuter arxitekturasi
Arxitektura - bu kompyuter konstruktsiyasining eng umumiy tamoyillari bo'lib, ular ishning dasturiy boshqaruvini va asosiy funktsional birliklarning o'zaro ta'sirini amalga oshiradi. Bu darajada zamonaviy radiotexnika va mikroelektronikaning sxemali echimlarini bilish shart emas. Ikkinchisi, odatda, informatika chegarasidan tashqarida, bu faqat kompyuterlarning jismoniy elementlarini ishlab chiquvchilar tomonidan talab qilinadi. Bu arxitektura kontseptsiyasiga taalluqli bo'lgan kompyuter tuzilishida keng tarqalgan narsa. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday umumiylikning maqsadi, oxir -oqibat, tushunarli bo'lgan istakdir: bitta oiladagi barcha mashinalar, ularning qurilmasi va ishlab chiqaruvchisidan qat'i nazar, bitta dasturni bajarishi kerak.
Zamonaviy kompyuter o‘zaro bog‘langan - protsessorlar, tezkor xotira modullari va ma’lumotlarni kiritish-chiqarish qurilmalaridan iborat bo‘lishi mumkin. Rasmda bitta markaziy protsessorga ega bo‘lgan kompyuterning tuzilish chizmasi keltirilgan. Ushbu chizmani, kompyuterda uncha ko‘p bo‘lmagan ish tajribasiga ega foydalanuvchilar ham qaysidir darajada tushuntirib bera oladilar. Ammo zamonaviy kompyuterning ichki tuzilishi, uning qanday ishlashi, uning qanday dasturlanishi va umuman uning qanday tashkil qilinganligiga, ya’ni kompyuterning arxitekturasiga taaluqli bo‘lgan tushunchalarni, shu sohaning mutaxassisi sifatida mukammal tushunish, hamda ulardan o‘zining kundalik faoliyatida samarali foydalana olish ancha murakkab masala hisoblanadi.
Zamonaviy kompyuter arxitekturasini o‘rganishga bag‘ishlangan adabiyotlarda [1,2,16] kompyuter arxitekturasini, bir nechta sathlar ierarxiyasidan iborat ko‘rinishda ifodalab o‘rganish amalga oshirilgan. Ko‘pgina zamonaviy kompyuterlar ikki va undan ortiq sathlardan iboratdir. Rasmda kompyuter arxitekturasining olti sathdan iborat tuzilishga ega ko‘rinishda ifodalangan chizmasi keltirilgan.
Demak, muqarrar ravishda shunday xulosa kelib chiqadiki, arxitektura nuqtai nazaridan, kompyuterning qurilishi haqidagi barcha ma'lumotlar muhim emas, faqat qandaydir tarzda dasturlashda va "foydalanuvchi" da kompyuter bilan ishlashda ishlatilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlargina muhim. Quyida arxitekturaga taalluqli kompyuter qurilishining eng umumiy tamoyillari ro'yxati keltirilgan.
Kompyuter xotirasining tuzilishi;
Xotira va tashqi qurilmalarga kirish usullari;
Kompyuter konfiguratsiyasini o'zgartirish qobiliyati;
Buyruqlar tizimi;
Ma'lumot formatlari;
Interfeysni tashkil qilish.
Yuqorida aytilganlarning barchasini umumlashtirib, biz arxitekturaning quyidagi ta'rifini olamiz:
"Arxitektura - bu ishning dasturiy boshqaruvini va uning asosiy funktsional birliklarining o'zaro ta'sirini amalga oshiradigan kompyuterni qurishning eng umumiy tamoyillari". Kompyuter arxitekturasi nazariyasining asosini taniqli amerikalik matematik Jon von Neyman qo'ydi. U 1944 yilda, uning dizayni tanlanganidan so'ng, dunyodagi birinchi quvurli kompyuter ENIACni yaratishga qo'shildi. Ish paytida, uning hamkasblari G. Goldshteyn va A. Berks bilan o'tkazilgan ko'plab munozaralarda fon Neyman printsipial jihatdan yangi kompyuter haqida fikr bildirdi. 1946 yilda olimlar "Elektron hisoblash moslamasining mantiqiy dizaynini oldindan ko'rib chiqish" klassik maqolasida kompyuterlarni qurish printsiplarini bayon qilishdi. O'shandan beri yarim asr o'tdi, lekin unda keltirilgan qoidalar bugungi kunda ham o'z ahamiyatini yo'qotmaydi.
Yuqorida keltirilgan har bir sathga tegishli bo‘lgan ma’lumotlar, amallar va tavsiflar xillarining to‘plami arxitektura deb ataladi. Arxitektura - kompyuterni qanday dasturlanishi, ishlanishi va ishlatilishi kabi jihatlariga bog‘liq tushuncha hisoblanadi. Masalan, biron-bir dasturni yozish va ishlatish uchun zarur bo‘ladigan xotiraning xajmi haqidagi ma’lumot - bu arxitekturaning bir qismidir. Ushbu xotiraning qanday ishlab chiqilganligi, ya’ni unda qo‘llanilgan texnologiya esa arxitekturaning bir qismi hisoblanmaydi.
Kompyuterning yoki kompyuter tizimining dasturiy elementlarini loyihalash usullarini o‘rganish bilan biz, kompyuter arxitekturasini o‘rganamiz. Amaliyotda kompyuter arxitekturasi va kompyuterni tashkil qilish degan iboralar sinonim iboralar sifatida qo‘llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
