Kompleks darsliklar

DOU va DOUSan qo‘shqavat materiallarning fizik-mexanik xususiyatlari

Ko‘rsatkichlar	DOU	DOUSan
		Gazlama asosida	Sun'iy mo‘yna asosida
l. Qavatlari orasidagi birikish kuchi,daN/sm 2. Egilishdagi qattiqligi, sN • sm2 3. Havo o‘tkazuvchanligi, sm3/sm2s 4. Bug‘ o‘tkazuvchanligi, mg/*x 5. Kirishish, foiz: - bo‘ylamasiga - eniga	1,5 - - 2 3 2	1,0 25 0,3 2 3 2	0,8 15 0,3 2 3 2

Noto‘qima matolar hamda sun'iy charm yoki sun'iy mo‘yna ishlatiladi. Bu usulda olingan qo‘shqavat materiallar asosan ustki kiyimlarni tikish uchun qo‘llaniladi. 15-jadvalda bunday materiallarning xususiyatlari ko‘rsatilgan.

15-jadval

Ko‘rsatkichlar	Gazlama asosida	Trikotaj asosida	Sun'iy mo‘yna asosida
1. Porolon qavatining qalinligi, mm 2. Qavatlari orasidagi birikish kuchi, dan - bo‘ylamasiga - eniga 3. Havo o‘tkazuvchanligi, dm3/m2s 4. Kirishish, foiz 5. Egilishdagi qattiqligi, sN • sm2	2,5 0,16 0,12 20-100 4	2,5 0,16 0,12 40-200 4	2,5 0,16 0,12 20-100 5

Uch qavatli materiallarda asosiy va astar qavatlari orasiga poliakrilnitril tolalaridan ignalarni qadab olingan sintepon nomli noto‘qima material qo‘yiladi. Bu materiallarning asosiy qavati sifatida plyonka qoplamali yoki suv o‘tkazmaydigan maxsus ishlov berilgan turli gazlamalar ishlatiladi. Astar qavati sifatida sirti silliq bo‘lgan kapron tolali gazlamalar yoki trikotaj matolaridan foydalaniladi. Bu usulda tayyorlangan qo‘shqavat materiallardagi baxiyalarning ko‘rinishi xilma-xil bo‘ladi: yo‘l-yo‘l, romb yoki boshqa geometrik shakllar ko‘rinishida va hokazo. Bunday qo‘shqavat materiallar yoshlar va bolalar ustki kiyim, kurtkalarini hamda turli yoping‘ichlarni ishlab chiqarishda qo‘llaniladi.

Plyonka materiallar. Oxirgi paytlarda tikuvchilikda plyonka materiallar keng qo‘llanilayapti. Ular kiyim, attorlik mollari va texnik buyumlarni ishlab chiqarishda tabiiy charm va gazlamalar o‘rniga ishlatiladi.
Eng ko‘p polivinilxlorid (PVX) va polietilen (PE) plyonkalaridan foydalaniladi. Kiyimlarni tikish uchun ularni ishlab chiqarganda eritmalarga plastifiqator, barqarorligini ta'minlovchi va to‘ldiruvchi moddalar qo‘shiladi. Plastifiqatorlar plyonkalarning yumshoqlik va qayishqoqligini oshiradi. Barqarorlikni ta'minlovchi moddalar plyonkalarning eskirish jarayoniga qarshilik ko‘rsatadi. To‘ldiruvchi moddalar esa plyonkalarning mustahkamligini oshirishda yordam beradi.
Pardozlanishiga ko‘ra plyonkalar har xil rangga bo‘yalgan, sirti silliq va bo‘rtmali, sidirg‘a rangli yoki gul bosilgan, yaltiroq va xira ko‘rinishda, tiniq yoki tiniq emas bo‘ladi. Sirti gazlama yoki charm sirtini eslatishi mumkin. Buyumlarning mustahkamligini oshirish uchun plyonka gazlama yoki trikotaj matosi bilan biriktiriladi.
Plyonkalarning yaxshi xususiyatlariga ularning yengilligi, suvni o‘tkazmasligi, kimyoviy moddalar ta'siriga chidamliligini kiritish mumkin. Yomon ko‘rsatkichlaridan plyonkalarning past va yuqori harorat ta'siriga chidamsizligini aytish mumkin. Tikilgan paytda mashina ignalari bilan shikastlanadi. Shuning uchun plyonkadan tayyorlangan buyum qismlarini ultratovush yoki yuqori chastotali tok bilan payvandlab ulanadi. Bundan tashqari plyonkani hosil qiluvchi termoplastik eritmadan yaxlit choksiz, suv o‘tkazmaydigan buyum olish mumkin (masalan, baliqchilar uchun maxsus kiyim).
Tikuvchilikda qo‘llaniladigan plyonkalarning xususiyatlari 16-jadvalda ko‘rsatilgan.
16-jadval