Kompleks birikmalarning analitik kimyodagi ahamiyati. Sayfullayeva Fotima 2-Kurs talabasi

Xalq xo’jaligida katta ahamiyatga ega bo’lgan ko’pgina organik moddalar ham kompleks birikmalardan iboratdir. Ular jumlasiga gemoglabin, xlorofil, ferment, vetaminlar va boshqa moddalar kiradi. Kompleks birikmalar turli sohalarda keng qo’llaniladi.

• 
  Xalq xo’jaligida katta ahamiyatga ega bo’lgan ko’pgina organik moddalar ham kompleks birikmalardan iboratdir. Ular jumlasiga gemoglabin, xlorofil, ferment, vetaminlar va boshqa moddalar kiradi. Kompleks birikmalar turli sohalarda keng qo’llaniladi.
  
• 
  1. Ular ionlarni (Fe2+, Fe3+, Ni2+, Co3+) aniqlash uchun analitik kimyoda ishlatiladi. Masalan:
  
• 
  3FeCl2+2K3[Fe(CN)6]→Fe3[Fe(CN)6]↓+6KCl
  
• 
  4FeCl3+3K4[Fe(CN)6]→Fe4[Fe(CN)6]3↓+12KCl
  

Analitik kimyoda metallarni aniqlashda, kompleksonlar ta’sir ettirib, kompleks birikmalar hosil qilinadi. Hosil bo’lgan kompleks birikma eritma holida(fotometrik usulda) cho’kma holida (tortma analiz) o’rganiladi. Kuchsiz ishqoriy muhitga ega bo’lgan nikel (II) –sulfat eritmasiga 3-4 tomchi dimetilglioksim qo’shilganda ko’k-qizil kristal hosil bo’ladi:

• 
  Analitik kimyoda metallarni aniqlashda, kompleksonlar ta’sir ettirib, kompleks birikmalar hosil qilinadi. Hosil bo’lgan kompleks birikma eritma holida(fotometrik usulda) cho’kma holida (tortma analiz) o’rganiladi. Kuchsiz ishqoriy muhitga ega bo’lgan nikel (II) –sulfat eritmasiga 3-4 tomchi dimetilglioksim qo’shilganda ko’k-qizil kristal hosil bo’ladi:
  
• 
  CH3 - C = NOH
  
• 
   + NiSO4 + 2NH4OH → (NH4)2SO4 + 2H2O + [NiC4H6N2O2]
  
• 
  CH3 - C = NOH
  

Bu reaksiya Chugayev reaksiyasi nomi bilan yuritiladi. Nekilni modda tarkibida bor yo’qligini aniqlash uchun natriy giksonitrokobaltiat (III) ishlatiladi.

• 
  Bu reaksiya Chugayev reaksiyasi nomi bilan yuritiladi. Nekilni modda tarkibida bor yo’qligini aniqlash uchun natriy giksonitrokobaltiat (III) ishlatiladi.
  
• 
  3KCl+Na3[Co(NO2)6]→K3[Co(NO2)6]+3NaCl
  
• 
  2. Ba’zi metallarni bir-biridan ajratish va yuqori darajada toza metallar (oltin, kumush va hakozolar) olish uchun kompleks birikmalardan foydalaniladi. Masalan: Kvars va qumdan oltinni ajratib olishda ko’pincha oltinning kislorod ishtirokida natriy sianit bilan kompleks tuz hosil qilishdan foydalaniladi. Chunki oltin kislorod ishtirokida NaCN bilan suvda yaxshi eriydigan kompleks birikma hosil qiladi.
  
• 
  4Au+8NaCN+O2+2H2O→4Na[Au(CN)2]+4NaOH