|
Сервер – тармоқ абоненти бўлиб, у ўз ресурсларини бошқа абонентларга фойдаланишга бериб, лекин ўзи бошқа абонентлар ресурсларидан фойдаланмайди, яъни фақат тармоққа ишлайди. Тармоқда сервер бир нечта бўлиши мумкин, сервер учун энг қувватли компьютер бўлиши шарт эмас. Ажратилган сервер-бу сервер фақат тармоқ масалалари учун хизмат қилади. Ажратилмаган сервер тармоққа хизмат кўрсатишдан ташқари бошқа масалаларни хам хал қилиши мумкин.
Мижоз – фақат тармоқ ресурсларидан фойдаланиб, тармоққа ўз ресурсларини ажратмайдиган тармоқ абонентига айтилади, яъни тармоқ унга хизмат қилади. Компьютер – мижоз хам кўпинча иш станцияси дейилади. Одатда хар бир компьютер бир вақтнинг ўзида хам мижоз ва шунингдек сервер бўлиши мумкин. Кўпинча сервер ва мижозни компьютерни ўзи деб тушунилмайди, бу компьютерда ишлатилаётган дастурий иловаларни тушунилади. Бу холда тармоққа ўз ресурсларини бераётган илова сервердир, фақат тармоқ ресурсларидан фойдаланаётган илова эса мижоздир.
1.2. Махаллий хисоблаш тармоқ топологияси
Компьютер тармоғининг топологияси (жойлаштирилиши, тузилиши, таркиби) деганда одатда биз бир-бирига нисбатан компьютерлар тармоқда жойлашганлиги ва алоқа йўлларини улаш усулларини тушунамиз. Мухуми шундаки топология тушунчаси аввалам бор махаллий тармоқларгагина тегишлидир, чунки бу тармоқларда алоқанинг тузилишини осонгина кузатиш имкони мавжуд.
Глобал тармоқларда эса алоқанинг тузилиши фойдаланувчидан беркитилган ва билиш жуда хам мухим эмас, чунки хар бир уланиш ўзининг алохида йўли билан амалга оширилиши мумкин.
Тармоқ топологияси қурилмаларига қўйиладиган талабларни, ишлатиладиган кабел турини, ахборот алмашишнинг бўлиши мумкин бўлган ва энг қулай бошқариш усулини, ишончли ишлашини, тармоқни кенгайтириш имкониятини белгилайди. Фойдаланувчида хар доим хам тармоқ топологиясини танлаш имконияти бўлмасада, асосий топологияларнинг хусусиятларини, афзаллик ва камчиликларини, балки, хамма билиши керакдир.
Тармоқни уч хил топологияси мавжуддир.
шина (bus), хамма компьютерлар битта алоқа йўлига параллел уланган ва ахборот хар бир компьютердан бир вақтнинг ўзида қолган компьютерларга узатилади (1.1 – расм);
юлдуз (звезда, star) битта марказий компьютерга қолган хамма ташқи компьютрлар уланади, хар бир компьютер алохида ўз алоқа йўлларидан фойдаланади (1.2 – расм);
халқа (кольцо, zing), хар бир компьютер хар доим ахборотни фақат битта занжирда жойлашган кейинги компьютерга узатади, ахборотни эса занжирда битта олдинда жойлашган компьютердан олади ва бу занжир ёпиқ яъни халқасимондир (1.3 – расм).
Амалда баъзи холларда асосий тологияларнинг комбинацияси хам ишлатилиши мумкин, лекин кўпчилик тармоқлар санаб ўтилган уч турдаги топологиядан фойдаланадилар. Энди санаб ўтилган тармоқ турларининг хусусиятларини қисқача кўриб чиқамиз.
1.1 – расм
«Шина» топологияси (бази холларда «умумий шина» хам деб аталади) ўз ташкилий қисми билан тармоқ компьютер қурилмаларининг бир турда бўлишини ва барча абонентлар тенг хуқуқлигини тақазо қилади. Бундай уланишда компьютерлар ахборотни фақат навбат билан узата оладилар, чунки алоқа йўли битта. Акс холда узатилаётган ахборот устма-уст бўлиши натижасида ўзгаради (конфликт, коллизия холатлари). Шундай қилиб, бу турдаги ахборот алмашинуви ярим дуплекс режимида амалга оширилади (hal duplex), алмашинув бир вақтнинг ўзида эмас, навбат билан икки йўналишда хам амалга оширилади. «Шина» топологиясида марказий абонент бўлмагани учун пухталиги бошқа топологияга нисбатан юқоридир. Марказий компьютер ишдан чиққан холатда, бошқарилаётган система хам ўз вазифасини бажаришдан тўхтайди. Шина тармоғига янги абонент қўшиш анча оддийдир ва янги абонентни тармоқ ишлаб турган вақтда хам қўшиш мумкин. Бошқа топологиядаги тармоқларга нисбатан шинада энг кам узунликда кабеллар ишлатилади. Шуни хисобга олиш керакки, хар бир компьютерга (икки четдаги компьютердан ташқари) иккитадан кабел уланади, бу эса хар доим хам қулай эмас.
Мумкин бўлган конфликтларни хал қилиш хар бир абонентнинг тармоқ қурилмаси зиммасига тушади. «Шина» топологиясида тармоқ адаптерининг қурилмаси бошқа топологиядаги адаптер қурилмасига нисбатан мураккаброқдир. Лекин, «Шина» топологиясида махаллий тармоқларнинг (Ethernet, Arcnet) кенг тарқалганлиги учун тармоқ қурилмаларининг нархи унчалик қиммат эмас. Шинадаги компьютерларнинг бири ишдан чиқса, тармоқдаги қолган компьютерлар бемалол ахборот алмашинувини давом эттириши мумкин. Кабелларни узилиши хам қўрқинчли эмасдек туйилади, чунки биз узилиш бўлганда иккита ишга лаёқатли алохида шинага эга бўламиз. Лекин электр сигналларни узун алоқа йўлидан тарқалиш хусусиятидан келиб чиққан холда, шина охирларига махсус мослаштирилган қурилмалар, яъни терминатор уланиши лозим (1.1–расмда тўртбурчак шаклда кўрсатилган). Терминаторсиз уланганда сигнал алоқа йўлининг охиридан акс садо тарқалади ва сурилиш хосил бўлиши натижасида тармоқда алоқа амалга ошиши мумкин бўлмай қолади. Шундай қилиб, кабел шикастланганда ёки узилиш хосил бўлганда алоқа йўлининг мослашуви бузулади ва хаттоки ўзаро уланган компьютерлар ўртасида хам ахборот алмашинуви тўхтайди. Шина кабелининг хохлаган қисмида юз берган қисқа тўқнашув натижасида бутун тармоқнинг иш фаолияти тўхтайди. Шинадаги тармоқ қурилмаларидан биронтаси бузилган тақдирда уни ажратиб қўйиш қийин, чунки хамма адаптрлар параллел уланганлиги сабабли уларнинг қайси бири ишдан чиққанлигини аниқлаш осон эмас. «Шина» топологияли тармоқнинг алоқа йўлидан ахборот сигналлари ўтиш давомида сўниш юзага келади ва у қайта тикланмайди, шунинг учун кабелнинг умумий узунлигига чегара қўйилади. Бундан ташқари абонент тармоқдан турли амплитудали сигнал олади, бунинг сабаби ахборот узатаётган компьютер ва ахборот қабул қилаётган компьютерлар орасидаги масофага боғлиқдир. Бундай вазият тармоқнинг ахборотни қабул қилиш қурилмаларига қўйиладиган қўшимча талабларни оширади. «Шина» топологиясида тармоқ узунлигини ошириш учун кўпинча бир неча сегментлар ишлатилади (хар бир сегмент алохида шинани ташкил қилади), бу сигментлар ўзаро махсус сигналарни тикловчи қурилма–репитерлар, ёки такрорловчи қурилмалар орқали уланади (1.2– расмда кўрсатилган). Лекин бу усулда тармоқни узунлигини чексиз ошириб бўлмайди, чунки алоқа йўлида сигнални тарқалиш тезлигининг чегараси мавжуддир.
1 сегмент
2 сегмент
Репитер
1.2 – расм. Репитер ёрдамида сегментларни «Шина»га улаш.
1.2 – расм.
Do'stlaringiz bilan baham: |
