Kompetensiyalarini shakllantirishning ilmiy-nazariy

Birinchi bob bo’yicha xulosalar 
Grafik faoliyatda tasvir va tavsifning monandligini ta’minlash omillari va 
manbalari  sifatida  ko‘plab  turdagi  axborotlar  ularning  o‘ziga  xos  xususiyatlari 
o’rganildi va ochib berildi. Umumta’lim maktablari o‘qituvchilarini tayyorlashda 
grafik axborotlarning sifat xususiyatlari: grafik axborotlarning ob’ektivligi, grafik 
axborotlarning 
ishonchliligi, 
grafik 
axborotlarning 
to‘liqligi, 
grafik 
axborotlarning  aniqligi,  bo‘lg‘usi  mutaxassisning  savodxonlik sifati  ijtimoiy  va 
kasbiy  vazifalarini  bajarishga  yo‘naltirilgan  bilimlari  va  shakllangan  shaxsiy 
sifatlari yoritildi va shu kabi kabi masalalar ko’tarildi. “Grafik madaniyat” “grafik 
savodxonlik” tushunchasiga baho beridi. 
Chizmani o‘qish va chizishda yo‘l qo‘yiladigan formalizmning oldini olish, 
grafik tasvirlash bilan so’z ifodasi yoki uning yozma shakldagi tavsifi hamda uni 
ifoda  qiluvchi  so’z  fanniy-texnikaviy  tushunchalarni  to’g’ri  qo’llash  masalasi  
xususida fikr yuritildi. 

---

33 
 
Shunga ko‘ra buyum yoki inshoot chizmalari, mavjud manbalar asosida yoki 
ijod qilish jarayonida loyihalash yo‘li bilan tayyorlanishi, bu esa har bir sohada 
uning spetsifik xususiyatiga ko‘ra texnik tayyorgarlikni, fazoviy tasavvur qilishni 
va murakkab grafik echimlarni bilish bilan turli detal, buyum, mashina va shunga 
o‘xshashlarni  to‘g‘ri  burchakli  va  aksonometrik  proeksiyalarda  tasvirlash 
usullarini,  ya’ni  chizmalarni  tasvirlashni  –chizishni  o‘rganish  va  chizmalar 
asosida  ularni  tasavvur  qilish,  ya’ni  chizmalarni  o‘qish  mahoratini  egallash 
mumkinligi ochib berildi.  
Bu bilan fazoviy shakllarning tasvirini tekislikda yasash metodlari, fazoviy 
tasavvurni oshirish, ESKD ning Davlat standartlarini hisobga olish, chizmalarni 
aynan  shu  standartlarga  muvofiq  tarzda  bajarish  va  rasmiylashtirish  zarurligi 
ta’kidlandi.  
Bo‘lajak  chizmachilik  o‘qituvchilarning  kasbiy  kompetentligini 
shakllantirishda chizmani o‘qish va tuzish bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyat turlarida 
asosiy e’tibor talabalarning bilim, ko‘nikma va malakalarini shakllantirish va uni 
rivojlantirish  masalasi,  pedagogika  oliy  o‘quv  yurtlarida  bo‘lajak  pedagoglarni 
tayyorlashda  talabalarni  pedagogik  faoliyatga  yo‘naltirgan  holda  ularni 
umumkasbiy  va  mutaxassisslik  fanlarida  qo‘llaniladigan  o‘qitish  mazmuni, 
shakllari va metodlari xususida gap turitildi. 
Ilmiy  texnika  taraqqiyotining  hozirgi  zamon  talablariga  mos  keladigan 
shaxsni kamol toptirish, ularda grafik savodxonlikni va ijodkorlikni tarbiyalash 
hamda  yaxshilash,  o‘quvchilardagi  asosiy  grafik  bilimlar  va  malakalarni 
shakllantirish yollari ko’rsatildi.  
Bo‘lajak 
chizmachilik 
o‘qituvchilarining 
kasbiy 
kompetentligini 
shakllantirishda  grafik  tasvir  va  tavsif  monandligini  ta’minlashning  nazariy 
masalalari, pedagogik va psixologik shart-sharoitlari haqida xulosalar chiqarildi. 
O’quvchilarning 
chizmachilik 
fanini 
o’zlashtirishning 
sifat 
va 
samaradorligiga  erishish  yo’llari  haqida  metodik  tavsiyalar  berildi.  Bu  borada, 
gemetrik jismlar va ularning hosil bo‘lishi, geometrik jismlarni ularning fazoviy 
holatlarini  hisobga  olgan  holda  tavsiflash,  geometrik  model  va  detallarning 

---

34 
 
pozitsion  holatini  yozma  yoki  og‘zaki  tavsiflashda  ularning  asosiy  tayanch 
manbalari  va  tushunchalari,  texnik  detallarni  ularning  yozma  tavsifiga  asosan 
chizmalarini bajarish usullari, ularning shaklini va holatini yozma yoki og‘zaki 
tavsiflashda tasavvurning tarkibi va o‘rni aniqlandi va belgilab berildi.