Kompetensiyalarini shakllantirishning ilmiy-nazariy

jarayonlarga misollar keltiramiz.  
 Yozma tavsifda ko‘p uchraydigan jarayonlar. Ma’lumki, buyumning 
tuzilishini so‘z ifodasi bilan ta’riflash, tasvirlash yoki uni yozma tavsiflash 

---

45 
 
jarayoni oson ish emas. Bu jarayonni quyidagi  misollarda  ko‘rib chiqamiz. 
Misol. Uzinligi 80 mm, eni (qalinligi) 15 mm prizma berilgan. Uning ustki 
ikki  chetidan  10  mm  radius  bilan  silindr  yo‘nilgan,  ya’ni  yuqorigi  tomoni  yon 
tomoni bilan 10 mm radiusli silindr sirti bilan tutashtirilgan (4-rasm).                       
               Shu jismning oldidan ko‘rinishida markazi vertikal simmetriya o‘qi 
bo‘yicha yuqoridan 30 mm masofada joylashgan silindrga perpendikulyar 
ravishda teshib o‘tgan. Plitaning ostidan vertikal o‘qqa simmetriya ravishda 
uzunligi 40 mm, balandligi 10 mm prizma o‘yib olingan (5-rasm).  
Bu plita uzunligi 80 mm, eni  70  mm,  balandligi  15  mm  plitaning  ustiga 
orqasidan boshlab qo‘yilgan. Ularning orqa tomonlari bir tekislikni tashkil qiladi 
(6-rasm). 
 
      
 
          6-rasm                                           7-rasm 
 
 
Bu jism ustiga o‘ng tomonidan boshlab to‘g‘ri burchakli uchburchak prizma 
qovurg‘a qo‘yilgan. Uning o‘ng tomoni jismning o‘ng tomoni bilan bir tekislikni 
tashkil qiladi. Qovurg‘aning qalinligi 10 mm bo‘lib, bir tomoni gorizontal plitaga, 
bir  tomoni  vertikal  plitaga  yopishgan.  Vertikal  katet  30  mm  va  gorizontal  katet 
uzunligi ham 30 mm ni tashkil qiladi (7-rasm).  

---

46 
 
Uzunligi  30 mm, eni 40 mm va balandligi 10 mm prizma plita berilgan (8-
rasm). Uning ustiga orqadan 10 mm qalinlikda balandligi 25 mm, uzunligi 30 mm 
to‘g‘ri  burchakli  prizma  plita  qo‘yilgan.  Bu  prizmaning  yuqorigi  chap  va  o‘ng 
uchlaridan  gorizontal  yo‘nalishga  nisbatan  45  *  burchak  ostida  frontal 
proeksiyalovchi  tekislik  bilan  qirqib  tashlangan.  Qirqilgan  qismlar  chap  va  o‘ng 
tomondan  7  mm  ni  tashkil  qiladi.  Asos  prizmaning  oldingi  qismida  vertikal 
simmetriya  o‘qqa  simmetrik  qilib  uzunligi  16  mm,  chuqurligi  6  mm  prizma 
o‘yilgan.     
                
8-rasm (
Uzunligi 40 mm, eni 30 mm va balandligi 10 mm prizma plita
 
berilgan). 
Bu  prizmaning  ustiga  orqadan  10  mm  qalinlikdagi  balandligi  25  mm  va 
uzundigi 30 mm ga teng to‘g‘ri to‘rtburchakli prizma qo‘yilgan (9-rasm). 
     
 
            9-rasm                                              10-rasm 
 
 
Bu  prizmaning  ustki  chap  va  o‘ng  uchlaridan  45  burchak  ostida  frontal 
proeksiyalovchi tekislik bilan qirqib tashlangan qismlar har ikki tomondan 10 mm 
ni tashkil qiladi (10-rasm).  
Asos prizmaning oldingi qismida o‘qqa simmetrik ravishda uzunligi 16 mm, 
eni, ya’ni chuqurligi 6 mm prizma o‘yib olingan (11-rasm). 

---

47 
 
     
11-rasm