Kоmmunikatsiyalarini rivоjlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali

HFX ni boshqarish vazifalari

Boshqarish - bu shunday jarayonki, uni bir nechta bosqichlarga bo’lish mumkin:

1. 
   Ob’ektning xolatini taxlil qilish va baholash.
   
2. 
   Boshqarishning maqsad va masalalarini amalga oshirish uchun tadbirlarni rejalashtirish va oldindan aniqlash.
   
3. 
   Boshkaruvchi va boshqariladigan sistema (tizim)larni bevosita tashkil qilish.
   
4. 
   Nazorat, ya’ni boshqarishni tashkil qilish ustidan kuzatish va tekshirish.
   
5. 
   Tadbirlarning samaradorligini aniqlash.
   
6. 
   Ragbatlantirish, ya’ni boshkarish katnashchilarini boshkaruv muammolarini muvaffakiyatli xal kilishga undovchi ta’sir shakllari.
   

HFX ni boshqarish vositalari

HFXni boshqarish vositalarini quyidagi jixatlarga ajratish mumkin: fizologik, psixologik, ijtimoiy, tarbiyaviy, ergonomik, ekologik, tibbiy, texnik, tashkiliy-operativ, xuquqiy va iktisodiy. Uz navbatida bu jixatlarga asosan HFXni boshqarishning vositalari boy va rang-barangdir. Bularga quyidagilar kiradi:

• 
  xalq ommasini o’qitish;
  
• 
  xavfsiz xulq madaniyatini tarbiyalash;
  
• 
  kasbiy o’qitish; kasbiy tanlash;
  
• 
  boshqarish sub’ektiga psixologik ta’sir qilish;
  
• 
  dam olish va ishlash rejimlarinirasionallashtirish;
  
• 
  kollektiv ximoyalanishning texnik va tashkiliy vositalari;
  
• 
  shaxsiy ximoya vositalari;
  
• 
  yengillik va kompensasiya to’lovlari tizimi va boshqalar.
  

Faoliyatni tashkil qiluvchilarga ajratish⁵

⁵Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги ва экология менежменти (чизмалар, тушунчалар, фактлар ва рақамларда): дарслик / А.Нигматов, Ш.Мухамедов, Н.Хасанова. – Т.: Наврўз. 2014. – 199 б.
“Inson-muxit”, “inson-ishlab chiqarish” va boshqa tizim (sistema)lar murakkab ko’p tenglamali va qismli tashkil qiluvchilardir. Xavflar identifikasiyasini ijobiy yechishda bu tizimlarni taxlil jarayonida tashkil qiluvchilarga ajratish (dekompozisiya qilish) muximdir. Umumiy xolda ular element (qism)larga ajratiladi. Chegaralangan faoliyat sharoitida bu element (qism)lar aniqlashtiriladi. Faoliyatni tashkil qiluvchilarga ajratish bir ma’noda xavf va uning xavfli turkumlarini aniqlashga imkon beradi. Shuning uchun faoliyatni loyixalashda ma’qul bo’lgan manba ma’lumotlaridan foydalanilgan xolda uni yetarli darajada detallashtirish (elementlarga ajratish) va xavfli xususiyatlarini aniqlash muximdir.
Insonni hayot faoliyati uni urab turgan atrof-muhitda mavjud bo‘lib, u har xil omillar ta’sirida kechadi. Bu omillar kelib chiqish mohiyatidan ko‘ra insonga ko‘rsatadigan ta’siri, xarakteriga ko‘ra nihoyatda turlicha bo‘lib, ularning ba’zilari inson hayot faoliyati davomida o‘ta ta’sir etadi. Bu omillarga mehnat predmetlari, mehnat vositalari, energiya, mehnat mahsullari, texnologiya, flora (o‘simlik), fauna (hayvonot), tabiiy ofatlar, urush-mojarolar, ijtimoiy, iqtisodiy munosabatlar va xokazolar kiradi (1.1-rasm).

1.1- rasm. Tashqi omillarning insonga ta’siri