Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

 
Telekommunikatsiya tarmoqlarining tuzilishi 
 
Telekommunikatsiya tarmoqlari o‘z ichiga quyidagilarni oladi.(3.2–rasm). 
1.  Axborotni uzatish tizimi (liniya va apparatura); 
2.  Kommutatsiya tizimi (uskunasi); 
3.  Oxirgi uskunalar. 
 
AUT 
         AUT 
 
 
 
ОУ
 
КТ 
 
ОУ
 

---

 
29 
 
3.2 a–rasm. Aloqa tarmoqlari. OU – Oxirlash uskunasi; AUT – Axborotni uzatish 
tizimi; KT – Kommutatsiya tizimi. 
 
 
 
 
 
a)                                                        b)                                                      v) 
3.2  b–rasm.  Aloqa  tarmoqlarining  tuzilish  variantlari:  a)to‘g‘ridan–to‘g‘ri 
bog‘lanishli 6) tugun bog‘lanishli; v) radial bog‘lanishli. 
Kapital  xarajatlar  bo‘yicha  eng  katta  sarf–harajatlar  liniya  tarmoqlari  va 
axborotlarni uzatish apparaturalari egallaydi. SHuning uchun tarmoqlar tuzilishini 
tanlashda  optimal  variantni  tanlash  asosiy  rollardan  biridir.Tarmoqlar 
tugunlardan  (zanjirlar,  kanallar,  kommunikatsiya  manzillaridan)  va  bu 
tugunlarni  bir  biri  bilan  bog‘lash  uchun  qo‘llanadigan  aloqa  liniyalaridan 
tashkil topadi.Odatda  aloqa  tarmoqlarini  tuzishda  uni  iqtisodli  puxtalik  bilan 
qurib  yaratishga  intilinadi.  Tarmoq  puxtaligi  odatda  tarmoq  turi,  tomonlarga 
tarqalishi va tarqatilgan uchastkalarda turli xil aloqa liniyalarni qo‘llash va qurish 
bilan  erishiladi.  Bunday  liniyalarda  kerakli  aloqa  kanallari  aylanma  va  zaxira 
yo‘llari bilan tashkil qilinadi. Iloji boricha har bir tugun boshqa tugunlar bilan ikki–
uchta  bir  biriga  bog‘liq  bo‘lmagan  yo‘llar  bilan  bog‘lanishi  kerak.  Bunda 
tarmoqlar qurilishi iloji boricha qisqa vaqtda bajarilishi lozim. Tarmoq tuzilishi bir 
necha variantlardagi tarkibiy tuzilishga egadir. 
To‘g‘ridan–to‘g‘ri bog‘langan «har biri bilan yoki to‘liq» bunday holatda 
har qanday tugun boshqa tugun bilan to‘g‘ridan–to‘g‘ri bog‘lanadi. (3.2a–rasm); 
Tugunlashtirilgan  –  holatda  bir  necha  manzilgohlar  tugunlarga 
guruxlanib, ular bir biri bilan bog‘lanadi (3.2b–rasm) 
Radial  (yulduzsimon)  –  da  tugun  bitta  markazda  bo‘lib,  u  liniyalar 
bilan radius bo‘yicha boshqa manzilgoxlar bilan bog‘lanadi (3.2v–rasm) 
Keltirilgan  aloqa  tarmoqlarning  tuzilish  variantlaridan  shuni  ko‘rish 

---

 
30 
 
mumkinki,  har  bir  manzilgoxlarni  to‘g‘ridan  –  to‘g‘ri  bog‘lanish  varianti  o‘ta 
mustaxkam xisoblanadi, ammo texnik–iqtisod tomonidan o‘zini oqlamaydi, chunki 
juda  ham  ko‘p  bog‘lovchi  liniyalar  mavjud.  Tugunli  bog‘lanish  varianti  ham 
iqtisod  tomonidan  o‘zini  oqlamaydi.  Bu  variantlardan  eng  ishonchlisi  radial 
varianti bo‘ladi, ammo unda hech qanday zahira yo‘llari yo‘q shuning uchun 
u aloqani uzluksiz ishlashini ta‘minlay olmaydi. 
Bu  variantlardan  eng  yaxshi  natija  radial  va  tugunli  sistemalarni 
birlashgan 
varianti 
xisoblanadi. 
Bunday 
sistemalar 
yordamida 
tarmoqlashtiruvchi, uzluksiz sistema yaratilib, u o‘z navbatida iqtisodli aloqa 
tarmog‘ini yaratishga imkon beradi.(3.3a–rasm)  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.3–rasm. Aloqa tarmoqlarini tarkibiy tuzilishi: a)radial  
tugunlashgan; 6)aloqa turi; v)panjarali tuzilish.