|
3.3. Axborot-kommunikatsiya tarmoqlari resurs va xizmatlarini
servisga yo‘naltirilgan taqsimlangan tizim negizida taqdim etish modeli
Yuqori bandlarda qayd etilgan ma’lumotlarni hisobga olgan holda quyida
axborot-kommunikatsiya tarmoqlarining dislokatsiyalangan xizmatlarini SYA
asosida taqdim etishni quyidagicha tashkil etish taklif etiladi.
Axborot-kommunikatsiya tarmog‘ining boshqaruv sathi qurilmasida (ya’ni,
boshqaruv markazi vazifasini bajaruvchi server kompyuterida) tarmoq operatorlari
tomonidan taqdim etilgan servislarning (xizmat va xizmatlarning) reestri yaratiladi,
160
ya’ni tarmoq doirasida har xil nuqtalarda dislokatsiya qilingan tarmoq xizmatlari
to‘g‘risidagi axborotlarning ma’lumotlar bazasi yaratiladi.
Ma’lumotlar bazasidagi axborotlar xizmatning imkoniyati, qanday
ifodalanganligi, xizmatni taqdim etishda qo‘llaniladigan ilovalar yoki Web-
servislar (maxsus dasturlar) va xizmatdan foydalanish sharti to‘g‘risidagi
annotatsiyaviy ma’lumotlardan tarkib topadi. Ular UDDI (Universal Description,
Discovery and Integration) standarti asosida shakllantiriladi.
Bunday reestr axborot-kommunikatsiya tarmog‘i xizmatlarini yaratadigan va
taqdim etadigan operatorlarning axborot muhiti uchun ishlab chiqiladigan servisga
yo‘naltirilgan arxitekturaning integrallashgan tarkibiy qismi hisoblanadi.
Axborot muhiti sifatida axborot-kommunikatsiya tarmog‘i xizmatlarini
yaratadigan va taqdim etadigan alohida olingan bir operatorning axborot
infratuzilmasi yoki ushbu sohadagi regional yoki boshqa belgilari bo‘yicha
birlashgan operatorlar birlashmasi bo‘lishi mumkin.
Shu bilan birga, ushbu serverda xavfsizlikni ta’minlash nuqtai nazaridan
foydalanuvchini, xizmatni hamda xizmat to‘g‘risidagi axborotlarni taqdim
etadigan tarmoq operatorlarini autentifikatsiyalash vositalari o‘rnatiladi.
Foydalanuvchi so‘roviga muvofiq taqdim etiladigan har bir xizmatni amalga
oshirish uchun kerak bo‘ladigan hamma vositalar (protokol, interfeys, ilovalar va
boshqa Web-servislar) tanlanadi va ularning integratsiyasi amalga oshiriladi.
Boshqa so‘z bilan, tarmoq xizmatlari taqdim etilishini amalga oshirish uchun
kerak bo‘ladigan vositalar, ya’ni maxsus servislar tanlanib, ular asosida
«kompozit» servislar shakllantiriladi.
Axborot-kommunikatsiya tarmog‘i xizmatlarini SYA uslublari asosida
taqdim etish jarayonlarini bosqichma-bosqich amalga oshirilishining algoritmi 3.6
- rasmda keltirilgan.
Operatsion pog‘ona so‘rovlarni amalga oshirishda ishlatiladigan ilovalarni,
jarayonlar boshqaruvini bajaradigan dasturlarni va xizmatlarni hamda servisga
yo‘naltirilgan tizimostilarining yangi ilovalarini yaratish va saqlash uchun kerak
bo‘ladigan muhitni shakllantirish vazifalarini bajaradi. Shu bilan birga ushbu
161
pog‘onada, servislarni SYA usullari asosida integrallashuvi uchun kerakli muhit
shakllantiriladi.
3.6 - rasm. AKT xizmatlarini SYA uslublari asosida taqdim etish algoritmi.
SYA asosidagi AKT ning korporativ komponentalar pog‘onasida AKT
sathlari (kirish, transport, boshqaruv, xtzmatlar) da servislardan foydalanish sifatini
va funksionallikni ta’minlash vazifalari bajariladi. Korporativ pog‘onada
joylashgan vositalar to‘plami tarmoq doirasidagi vosita sifatida AKTning xizmat
sathidagi servislar kelishuvini ta’minlaydi, ya’ni abonent so‘roviga javoban eng
yaxshi servislarni tanlash vazifasi amalga oshiriladi.
SYA asosidagi IKT ida so'rovni qabul qilish
(SYA operasion pog’onasi)
IKT pog’onalari - komponentalari (tarmoqga kirish,
transport, boshqaruv, xizmatlar taqdim etish pog’onalari)
da so'rovni bajarish uchun kerak bo'ladian vositalar
to'plamini shakllantirish
( SYA korporativ komponentalar pog’onasi
)
IKT sathlarida servislar (protokol va interfeyslar) ni
birgalikda qanday ketma-ketlikda ishlashini aniqlash
(Xoreografiya pog’onasi)
So'rovni bajarish uchun IKT sathlarida kerak bo'ladigan
vositalarni (servislarni) aniqlash
(Servislar pog’onasi)
IKT sathlarida servislar (marshrutlash, protokollar
bog’lanishi, Web-servislar (IKT resurslarini taqdim etish
ilovalari va boshg’a mehanizmlar)) ning
integrasiyalashuvini ta'minlash
(Integrasiyalash pog’onasi)
Si
fa
t k
o'r
sat
ki
ch
in
i
(Q
oS)n
i
mo
ni
to
ri
ng
q
il
is
h
So'rovga tegishli servisni (resursni) izlash, chaqirish, va
taqdim etishni ta'minlash
162
Servislar pog‘onasida AKT xizmatlarini ifodalaydigan servislar
joylashtiriladi. Ular statik bog‘langan, oshkora yoki kompozit servislarni yig‘ish
natijasida yaratilgan servis yoki «kompozit servis» shaklida bo‘lishi mumkin. Bu
pog‘ona AKT sathlarining funksiyalari doirasidagi servislardan (protokol va
interfeyslar) foydalanish mexanizmini ta’minlab beradi.
Xoreografiya pog‘onasida ma’lum bir servisni foydalanuvchiga taqdim
etishda AKT sathlarida bajariladgan funksional vazifalarni, ya’ni maxsus
dasturlarni birlashtirish masalalari ko‘riladi. Funksional vazifalar (protokollar,
interfeyslar) guruh oqimi yo‘li orqali bog‘langan va ular alohida ilovalar
ko‘rinishida bosqichma-bosqich ishlaydi. Ilovalar abonent so‘rovini bajarish
jarayonida tanlab olinadi.
Integratsiyalash (yoki Orkestrovka) pog‘onasi abonent so‘rovini bajarish
jarayonida AKT sathlarida qo‘llaniladigan funksional servislar (marshrutizatsiya,
protokollar bog‘lanishi, Web-servislar, ya’ni AKT xizmatlarini taqdim etish
ilovalari va boshqa mexanizmlar) ning integratsiyalashuvini ta’minlaydi.
So‘rovga tegishli xizmatni (servisni) izlash, chaqirish va taqdim etish
amallari bajariladi.
Sifat ko‘rsatgichi (QoS) bloki AKT sathlarida SYA uslublari asosidagi
funksional vazifalarning sifat aspektlarini monitoring qilish vazifalarini bajaradi.
AKT funksiyalarini SYA negizida tashkil etish uning servislarini tiplarga
ajratishni taqozo etadi. Servislarni tiplarga ajratish sathlari quyidagilarni o‘z ichiga
oladi:
- yuqori sath servislari - AKTning xizmatlar sathida taqdim etiladigan
xizmatlar, ilovalar;
- transport sath servislari - marshrutizatsiya, protokollar bog‘lanishi, har xil
tipdagi ma’lumotlar taqsimotini boshqarish, ya’ni ma’lumotlarni transportirovka
qilish vositalari;
- kirish sath servislari - har xil tipdagi ma’lumotlarni AKT transport tizimiga
bog‘lash – tarmoqga kirish interfeyslari va protokollari.
163
Kompozit servislar to‘plami foydalanuvchi tomonidan talab etilgan so‘rovga
bog‘liq holda tuziladi va faqat shu so‘rov uchun ishlatiladi.
SYA modeliga asosan AKT servislarini ikki gruppaga bo‘lish mumkin:
birinchisi – xizmat va xizmatlarlarni taqdim etish sathi servislari va ikkinchisi -
ma’lumotlarni transportirovka qilish servislari.
SYA negizidagi AKT xizmatlari taqdim etilishida ishtirok etadigan servislar
so‘rov bajarilishi davomida boshqariladi.
Shu bilan birga, hamma sath jarayonlarida axborot xavfsizligiga alohida
e’tibor berish kerak bo‘ladi.
AKT xizmatlarini SYA uslublari negizida taqdim etilishida ishtirok etadigan
servislar (real vaqtda ishlaydigan maxsus dasturiy ta’minot yoki ilovalar) quyidagi
talablarga javob berishi kerak:
1) AKT xizmatlarining turlari [S
Do'stlaringiz bilan baham: | 
