15-Laboratoriya ishi
Mavzu:
Kod o'zgartiruvchilarni loyihalashtirish
Ishdan maqsad:
Raqamli mantiqiy qurilmalarni loyihalashtirshda kod
o'zgartiruvchilarni sxemasini tuzish va ishlashini o’rganish.
1.
Nazariy qism:
Raqamli-
analog oʻzgartirgich (RAO’) va analog
-
raqamli oʻzgartirgich
(ARO’) raqamli kattalikni unga proportsioanl boʻlgan elektr tok yoki kuchlanish
koʻrinishidagi analog kattalikka oʻzgartirish uchun qoʻllaniladi.
Operatsion kuchaytirgich (OK) deb, analog signallar ustidan turli amallarni
bajarishga moʻljallangan, differentsial kuchaytirish printsipiga asoslangan,
kuchlanish boʻyicha katta kuchaytirish koeffitsiyentiga ega boʻlgan oʻzgarmas tok
kuchaytirgichiga aytiladi. Bunday amallarga qoʻshish, ayirish, koʻpaytirish,
boʻlish, integrallash, differentsiallash, masshtablash kabi matematik amallar
kiradi. Hozirgi kunda OK lar analog va raqamli qurilmalarda kuchaytirish,
cheklash, koʻpaytirish, chastotani filtrlash, generatsiyalash, signallarni barqa
-
rorlashda qoʻllanilib kelmoqda. Buning uchun OK larga musbat va manfiy
teskari aloqa (TA) zanjirlari kiritiladi. TA zanjirlari yordamida OK lar yuqorida
qayd etilgan amallarni (operatsiyalarni) bajaradilar.
AROʻ larni tuzishning turli usullari mavjud boʻlib, amaliyotda maxsus
kuchaytirgich va rezistorlarda bajarilgan sxema keng qoʻllaniladi. AROʻ
vazifasini OK da bajarilgan jamlovchi kuchaytirgich bajarishi mumkin. Kirishlar
soni oʻzgartirilayotgan ikkilik kodning razryadlari soni bilan aniqlanadi. K1
-K4
kalitlardan har biri ochiq yoki berk holatda boʻlish mumkin. Soddali
k uchun
K4 K3 K2 K1 ikkilik kirish soʻziga ega boʻlgan toʻrtrazryadli RAOʻ ni koʻrib
chiqamiz.
Mos razryadlardagi qarshilik qiymatlari 2 martaga farq qiladi. Bu holda,
mazkur RAOʻ sxemasi 0 dan 15 gacha boʻlgan natural qator
sonlarini ikkilik
sanoq tizimdan oʻnlik sanoq tizimga oʻzgartiradi. Bunday oʻzgartirish
mexanizmini koʻrib chiqamiz.
Jamlagich tomonidan bajarilayotgan amal, kirishdagi rezistorlarning
berilgan qarshiliklari uchun quyidagi ifoda yordamida keltiriladi:
Demak, RAOʻ kirishidagi ikkilik sanogʻidagi bir uning chiqishida oʻnlik
sanogʻidagi birga, ikki
-
ikkiga, ..., 15 esa, 15 ga mos keladi. RAOʻ
registorlariga barharorlik va
nominal aniqligi boʻyicha jiddiy talablar qoʻyiladi. Ayniqsa AROʻ keng
temperatura intervalida ishlaganda. Bir hil va proporsional qarshilikli
rezistorlarni texnologik jihatdan rezistorli matritsali mikrosxemalar koʻ
rinishida
yasash qulay. Shuning uchun rezistorli matritsali modifikatsiyalangan AROʻ
keng tarqalgan variant boʻlib hisoblanadi. U ikki marotaba koʻp sonli
rezistorlardan tuzilgan boʻlib, ular atigi ikki nominalga R va 2R teng boʻladi.
Raqamli kodni boshqa usullarda kuchlanish va tokka oʻzgartiruvchi AROʻ lar
ham mavjud.
2-
rasmda keltirilgan AROʻ sxemasi, ikki marta integrallovchi yuqori
aniqlikdagi AROʻ deb ataladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |