Kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xopazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

 

 

---

3 

 

KIRISH 

 

Zamonaviy  hayotimizda  parollarni,  shaxsiy  identifikatsiya  raqamlarini  va 

maxsus  identifikatsion  kartochkalarini  hayotiy  zaruriyatga  aylantirish  zaruriyati 

paydo  bo’ldi.  Masalan,  bankomatdan  naqd  pul  olishda  sizning  elektron 

pochtalaringizga  yoki  kompyuterdagi  ma’lumotlaringizning  ma’lum  bir bo’limiga 

kirishga  zarur  bo’lgan    PIN-kod  zarur  bo’ladi.  Jahonda    sodir  bo’layotgan  oxirgi 

voqealar, ayniqsa, xalqaro terrorizm xavfining  ortishi munosabatlari bilan xavfsizlik 

masalalariga tobora ko’proq e’tibor qaratilmoqda. 

 

Shunday  ekan  ,  inson  xotirasida  ko’p  sonli  raqamlar  va  harflar 

kombinatsiyalarini  saqlab  turishi  kerak.  Zamonaviy  insonlarning  ahvolini 

engillashtirish  uchun  kompyuterlarni    ishlab  chiqarishga  ixtisoslashgan 

kompaniyalar biometrik texnologiyani ishlab chiqara boshladi. Biometrics - har bir 

shaxsni aniqlashi uchun inson tanasining turlicha  xususiyatlarini (barmoq izlari yoki 

inson  ko’z  qorachig’i    yoki  ovozining  o’ziga  xos  xususiyatlarini)  foydalanish 

imkoniyatini  o’rganishga  yo’naltirilgan    fan.  Biometrik  texnologiyalardan 

foydalanish  bilan  birga,  insonlar  parollarni  yoki  kodlarni  hech  qachon  esdan 

chiqarmaydi, chunki uning  barmoqlari, ovozi yoki ko’z qorachig’i  har doim uning 

yonida bo’ladi. 

Barmoq  izi  pufakchali  chiziqlari  terisining  to’r  parda    ostidagi  qismlarida, 

yoylaridan    ajratilgan  holda  hosil  qiladi.  Ushbu  chiziqlardan  insonlarni  mutlaqo 

ishonchli aniqlashga imkon beruvchi individuallik va o’ziga xoslik xususiyatlariga 

ega bo’lgan murakkab naqshlar (kamon, pastadir va burma) mavjud. Ruxsat etilgan  

foydalanuvchilar  tomonidan  ruxsat  etilmagan  manba  ulushi  taxminan  3%  ga  teng 

bo’lsa-da,  noto’g’ri  foydalanish  ulushi  bir  milliondan  kamroqdir.  Barmoq  izlarini 

olishning  afzalliklari  foydalanish  qulayligi    va  ishonchliligi  shundan  iboratki 

ularning  qaytalanishi  juda  kam  ko’rsatkichga  ega.  Barcha  identifikatsiyalash 

jarayoni juda kam vaqt talab etadi va bu tizimni ishlatadiganlar tomonidan harakat 

qilishni  talab  qilmaydi.  Tadqiqotlar  shuni  ko’rsatdiki,  shaxsni  aniqlash  uchun 

barmoq izi barcha biometrik usullarning ichida  eng qulay usuli bo’lib xisoblanadi. 

Foydalanuvchilarni  identifikatsiya qilishda xatolik yuzaga kelish ehtimolligi boshqa 

---

4 

 

biometrik usullar bilan solishtirganida ancha kamdir. Bundan tashqari, barmoq izi 

identifikatsiyalovchi  moslama klaviaturada yoki mexanizmda juda ko’p joy talab 

etmaydi.  

 

Olingan  barmoq  izi  tasviri  papillar  naqshlarining  tuzilishiga  asoslangan 

holda  maxsus  tarzda  tasvirlanadigan  rastrdir.  Chop  etish  tuzilishini  aniqlab,  uni 

boshqa  izlar  bilan  taqqoslash  mumkin  va  shunga  o’xshash  yoki  aynan  izlarning 

farqli bo’lganini aniqlab olish mumkin. 

 

Ish rastr tahliliga, ob’ekt modelini olishga va shunga o’xshash bosimlarni 

qidirishga mo’ljallangan . 

Bitiruv  malakaviy  ishi  kirish  qismi,  uch  bop,  xulosa  va  foydalanilgan 

adabiyotlar ro’yxatidan iborat. 

Kirish  qismida  barmoq  izlarini  identifikatsiya  qilishning  hozirgi  kundagi 

dolzarbligi to’g’risida to’xtalib o’tilgan. 

 

Birinchi  bo’limda

 

barmoq  izlari  yordamida  shaxsni  identifikatsiya  qilish 

asoslari to’g’risida ma’lumot berilgan. Bunda barmoq izlarini tanishning uslublari 

dastlabki izlanishlar va ho kazolar ko’rsatilgan. Ikkinchi bo’limida bo’lsa dasturiy 

ta’minot vositalari va MatLab muhiti haqida qaralgan. Uchinchi bo’limda barmoq 

izlarini tanishda ichki dasuriy vositalarini yaratish bosqichlari haqida qarab o’tamiz.