Kommunal gigiena fanidan taqdimot 1- маvzu: Маshg’ulot mavzusi

1.Suv manba’lari suvlarining sifat tarkibiga quyiladigan talablar:
Quruq qoldiq 1000(1500)mg/l dan oshmasligi kerak.
Xloridlar
250 (350) mg/ldan oshmasligi kerak
Sulfatlar 400 (500) mg/l dan oshmasligi kerak
Umumiy qattiqligi
7 (10) mg-ekv/ litrdan oshmasligi kerak
Suv tarkibidagi kimyoviy moddalar REM dan oshmasligi kerak
Uchinchi bosqich:Gigiyenik va sanitariya –texnik talablarni o’rganish

Кo’rsatkichlar nomi,ziyod bo’lmagan	Yer osti suv manba’lari sinflar bo’yicha suvning sifat ko’rsatkichlari
	1	2	3
Loyqaligi	1,5	1,5	10,0
Rangdorligi,gradus	20	20	30
Vodorod ko’rsatkichi (рН)	6-9	6-9	6-9
Теmir	0,3	5.0	10,0
Marganes	0,1	1,0	2,0
Vodorod sulfit	-	-	3.0
Ftor	0,7	0,7	5,0
Permanganatli oksidlanish	2,0	5.0	10,0
Koli indeks	3	100	1000

Suvning sifati va uni DavST “ichimlik suvi” talablariga keltirish uchun ishlov berish bo’yicha yaroqli suv manba’lari 3 sinfga bo’linadi

Ko’rsatkichlar nomi,ziyod bo’magan	Ochiq suv manba’lari sinflar bo’yicha suvning sifat ko’rsatkichlari
	1	2	3
Loyqaligi	20	1500	10000
Rangdorligi,gradus	30	50	100
Vodorod ko’rsatkichi(рН)	6,5-8,5	6,5-8,5	6,5-8,5
Temir	0,3	1.0	3,0
Маrganes	0,1	1,0	2,0
Hidi, ballarda	-	-	3.0
Ftor	0,7	0,7	0,7
Permanganat oksidlanish	7,0	15.0	20,0
KBE to’la (BPK	3,0	5,0	7,0
Коli indeks	3	100	1000

Suvning sifati va uni DavST “ichimlik suvi” talablariga keltirish uchun ishlov berish bo’yicha yaroqli suv manba’lari 3 sinfga bo’linadi

To’rtinchi bosqich: Tavsiya etilgan suvning sifat ko’satkichlari bo’yicha sinflarga bog’liq holda,ular“Ichimlik suvi” DаvSТ talablariga keltirish uchun tavsiya etiladigan tozalash tizimlari aniqlanadi:

Ichimlik suvi bilan taminlash uchun foydalaniladigan yer osti suv manba’larida
1-sinf:
Ichimlik suvi DavST bo’yicha gigiyenik talablarini qoniqtira oladi
2-sinf:
Ichimlik suvi DavST talablariga keltirish uchun ayeratsiya ,filtratsiya inshootlari qo’llaniladi
3-sinf:
2-sinfdagi tozalash inshootlariga qo’shimcha filtrlashdan oldin turli reaktivlar yordamida tindirish talab etiladi.

Tavsiya etilgan suvning sifat ko’rsatkichlari bo’yicha sinflarga bog’liq holda ,ular “Ichimlik suvi” DacSТ talablariga keltirish uchun tavsiya etiladigan tozalash tizimlari aniqlanadi:

Suv bilan ta’minlash ochiq suv ta’minoti manbalari
1-sinf:
Ichimlik suvi DavST bo’yicha gigiyenik talablariga keltirish uchun zararsizlantirish,koagulatsiya bilan yoki ularning ishtirokisiz talab etiladi
2-sinf:
Ichimlik suvi DavST talablariga keltirish uchun koagulatsiya ,tindirish ,filtrlash,zararsizlantirish talab etiladi. Fitoplanktonlar bo’lsa mikrofiltirlanadi.
3-sinf:
2-sinfdagi tozalash inshootlariga qo’shimcha tiniqlashtirish,oksidlovchi hamda sorbstyalovchi usullar talab etiladi
Beshinchi bosqich: Suv manbalarini tanlash qoidalari va yaroqliligini baholash
Suv manba’larini sanitariya jihatdan ishonchliligini inobatga olib quyidagi tartib tanlab olinadiи:
1.Qatlamlararo bosimli suvlar
2. Qatlamlararo bosimsiz suvlar
3. Grunt suvlari,suniy ravishtda to’ladigan o’zan osti suvlari
4. Ochiq suv manba’lari(daryo,suv ombori,ko’l,kanallar)

Oltinchi bosqich: Suv ta’minoti manba’larini tanlash quyidagi ma’lumotlarni taxlili etish asosida olib boriladi:

Suv sifatini taxlil qilish (ohirgi 1 yillik sinamalar)
А)Yer osti suv manba’lari bilan ta’minlashda:
Suv qatlami gidrologik tavsifi
Аholi turar joylari sanitariya jihatdan tasnifi
Hududda suvni ifloslantiruvchi manbalar mavjudligi

Suv ta’minoti manba’larini tanlash quyidagi ma’lumotlarni taxlili etish asosida olib boriladi:

Suv sifatini tahlil qilish (ohirgi 2 yillik sinamlar)
А) Ochiq suv manba’lari bilan ta’minlashda:
Gidrogeologik ma’limotlar
Minimal hamda o’rtacha suv sarfi,ularni taxminiy suv sarfiga to’g’ri kelishi
Maishiy ,sanoat hamda qishloq xo’jaligining ifloslantiruvchi manba’lar mavjudligi

Yettinchi bosqich: Suv ta’minoti manba’larinig yaroqliligi haqidagi xulosa quyidagi ma’lumotlar ga ega bo’lishi kerak:

-Suv ta’minoti manba’si haqida hamda foydalanish uchun belgilangan suv ta’minoti manba’sining sanitariya tasnifi:

• Suv ta’minoti manba’sining sifati hamda hisob etilgan muddatidagi holatining bashorati:

- Snitariya himoya mintaqalarini tashkil etish bilan bog’liq tadbirlar hamda suv sifatini talab darajasiga keltiribsh uchun qullaniladigan tozalash inshoatlari texnologiyasi:

• 3 yil mobaynida suv manba’sidan haqiqatdan ham foydalanish mumkinligi xulosasi:

• 3 yil mobaynida suv manba’sidan haqiqatdan ham foydalanish mumkinligi xaqidagi xulosasi:

MASHG’ULOTDA QO’LLANILADIGAN YANGI PEDAGOGIK TEXNALOGIYALAR

Aylana stol usuli
Bu usul talabalarni mashg’ulotda olgan bilimlarini mustahkamlash uchun foydalaniladi .
Guruh talabalarini 2-3 kishilik kichik guruhlarga bulinadi.Har bir guruhga savollar yozilgan varaqalar tarqatiladi. Guruhlar 2-3 daqiqa ichida savollarga javob yozadilar. Javob yozilgan varaqalar buklanib kiyingi kichik guruh talabalariga uzatiladi. Shunday qilib davom ettiriladi. 12-15 daqiqadan so’ng uqituvchi barcha qog’ozlarni yig’ishtirib oladi,barcha javoblarni ovoz chiqarib uqib eshittiradi tahlil qiladi har bir kichik guruh talabalari bergan javobga baho quyadi.Eng yuqori bahoni barcha savollarga javob bergan kichik guruh talabalariga quyadi.Qolgan boholar ham shu tarzda quyiladi.
Talabalar uchun topshiriq savollar :
1 Qaysi hujjat asosida xujalik ichimlik suv istemol meyorlari aniqlanadi?
2. Аholini suvga bulgan maksimal ehtiyojini qanday aniqlasa buladi?
3. Аsosiy suv ta’minoti inshootlarini sanab bering?
4. Suvni bosimli baklarini sanitariya baholashda nimalarni hisobga olish kerak?
5. Suvni istemol meyorlarini aytib bering?
6. Suv gigiyenasi va xujalik ichimlik suv ta’minotida foydalaniladigan umum davlat meyoriy qonuniy hujjatlarini ko’rsating?
“Baliq skeliti” chizmasi
Markazlashtirilgan suv ta’minoti tizimi uchun 2 sinfga javob beradigan suv omborini tanlab olish ,rejalashtirilgan
…
Suvning sifati DavST 950-2011 ga javob bermaydi
SXMo’rnatish mumkinligi aniqlanmagan
SХМ o’lchamlari o’rnatish uchun topografik tekshiruvdan o’tkazish kerak
Suvni sifatini yaxshilash uchun koagulatsiya,tindirish,filtrlash va zararsizlantirish usullaridan foydalaniladi
Таdbiriy choralar ishlab chiqish

Grafikli organayzerlar texnikasi Кlaster usuli

Ichimlik suvini ifloslanishiga sabab bo’luvchi omillar
Хo’jalik chiqindi suvlari
Маdaniy -маishiy
Коrxona chiqindi suvlari
Оziq –оvqat mahsulotlari
Sabzavot yuvish
Тo’qimachilik
Pofimeriya
Yengil sanoat
Оg’ir sanoat
Техnik xizmat qilish
Hammom
Кir yuvish
Sartaroshxona
Suv tozalash usullari
Filtirlash
Хlorlash
Тindirish

Mavzu bo’yicha yangi pedagogik texnologiya:

Mavzu
Mavzu
Suv
Suv
Grunt
Grunt

TALABALARGA BERILADIGAN SAVOLLAR:

1 Suv manba’larini tanlab olish uchun amaldagi meyoriy hujjatlar?
2. Аholini suvga bo’lgan minimal va o’rtacha ehtiyojini qanday aniqlanadi?
3. Маrkazlashtirilgan suv ta’minoti manba’larini aytib bering?
4.Qaysi ma’lumotlarga asoslanib suv manba’lari sinflarga bo’linadi?
5. Аholining suv istemol meyorlarini qanday aniqlanadi?

davomi.

• Ichimlik suviga qo’yiladigan gigienik manbalarni ayting?
• Ichimlik suvi gigienasida qo’llaniladigan qonuniy me`yoriy xujjatlarni ko’rsating?
• Suv ta`minoti manbalarini tanlab olish qoidalarini ayting?
• Grunt suvlari nima?
• Yer osti suv ta`minoti manbalari suvi sifati ko’rsatkichi bo’yicha nechta snifga bo’linadi?

Foydalaniladigan Adabiyotlar

• “Gigiena” Demidenko N.M. taxriri ostida 2002 y
• “O’zbekiston Respublikasida atmosfera xavoni muxofazalash va axoli salomatligi ” Sh.T.Iskandarova Toshkent-2000 y
• Kommunal gigiena amaliy mashg’ulotlar uchun qo’llanma” E.I. Goncharuk Moskva-1990y
• - “Kommunal gigiena” Sh. T.Otaboyev, T.I. Iskandarov,

G.T. Iskandarova Tosh-2010 y

• - “Inson va biosfera” Sh. T.Otaboyev, M.Nabiyev
• - “Gigiena” Pod redaksey G.I. Rumyansev. GEOTAR Media 2000
• “Kommunalnaya gigiena” Pod redaksey V.T. Mazaev GEOTAR Media 2005
• “Kommunalnaya gigiena” Pod redaksey E.I. Goncharuka Kiev 2007
• - Kommunal gigiena amaliy mashg’ulotlar uchun qo’llanma” T.I.Iskandarov tahriri ostida Toshkent-2004y

Qo’shimcha adabiyotlar

• - ma'ruza matnlari
• - San PiN № 0243- 07 Sanitarno'e pravila i normo' ustroystva aptek i ix filialov po realizatsii gotovo'x lekarstvenno'x sredstv i izdeliy meditsinskogo naznacheniya
• - Sani PiN № 0231- 07 Sanitarno'e normo' i pravila proektirovaniya, stroitelstva i ekspluatatsii lechebno- profilakticheski uchrejdeniy
• - San PiN RUz № 0149- 04 Sanitarno'e pravila i normo' sbora, xraneniya i udaleniya otxodov lechebno- profilakticheskix uchrejdeniy
• - San PiN № 0136- 03 Sanitarno'e normo' osnoheniya myagkim inventarem bolnits, dispanserov, rodilno'x domov, mediko- sanitarno'x chvstey, poliklinik, ambulatoriy, selskix i gorodskix vrachebno'x punktov

davomi

• - KMK «Shaxarsozlik»
• - QMQ “Suv ta'minoti”
• DavST 950-2011 “Ichimlik suvi” * DavST 951-2000 “Markazlashtirilgan suv ta’minoti manbaalarini tanlash qoidlari” * SaNPiN №0172-04 “Oxrana poverxnostnix vod ot zagryazneniya *SaNPiN № 0211-06 “Gigiyenicheskiye kriterii kachestva pityevoy vodi” *SaNPiN № 0170-04 “Gigiyenicheskaya ocenka reagentov ispolzuyemix v sistemax vodopodgotovki v specificheskix usloviyax Ruz”

Internet saytlari

O'z.Res.SSV veb-sayt WWW.minzdrav.uz

TTA sayti – WWW.tma.uz. htt://web.tma

TMA Wi-Fizone ZiyONet