Komil JalihvI

Erlbaum Associates, 2006. — P.290 — 291.


Ill

Yopiq test topshiriqlari- ning turlari	Izoh Misollar
Muqobil javobli test topshirig‘i	Berilgan muqobul javob variant- larining ichidan to‘g‘risini tanlash talab qilinadi	0‘tkir Hoshimov qalamiga mansub ro- manni toping. «Diyonat» «Tushda kechgan umrlar» «Odam bo‘lish qiyin» «Shaytanat»
«To‘g‘ri-no- j to‘g‘ri>> shak­lidagi test topshirig‘i * .1.	Berilgan jumla- ning (hukmning) to‘g‘ri yoki no- to^^ligini topish talab qilinadi	Quyida berilgan hukmlarning to‘g ri yoki noto‘g‘riligini belgilang. Ikkinchi jahon urushi 1941-yil 22-iyunda Germaniyaning SSSRga hu- jum qilishi bilan boshlandi. A) To‘g‘ri B) Noto‘g‘ri Ikkinchi jahon urushi 1945-yil 2-sentyabrda Yaponiyaning taslim bo‘- lishi bilan yakunlandi. A) To‘g‘ri B) Noto‘g‘ri

¹ Fein M. Test Development: Fundamentals for Certifcation and E_v 1 Alexandria, VA: American Society for Training and Development, 2012.


112

Moslashti- rishni talab qiluvchi test topshirig'i	Berilgan ikki ro‘yxatdan bir- biriga qaysidir jihati bilan mos tushuvchi javob- lami topish talab qilinadi	Quyida davlatlar va poytaxtlar nomlari berilgan. Наг bir davlatning poytaxtini toping. Наг bir javob faqat bir mar- ta ishlatilishi mumkin. Diqqat: A - E javoblardan biri ortiqcha! Davlatlar Poytaxtlar AQSh A) London Avstraliya B) Kanberra Kanada C) Ottava Yangi Zelandiya D) Vashington E) Vellington
Ketma-ketlik- ni topishni talab qiluvchi test topshi- rig‘i	Berilgan javob variantlarini to‘g‘ri ketma-ket- likda qo‘yib chi- qish talab qilinadi	Alisher Navoiy «Xamsa»siga kiruv- chi dostonlami to‘g‘ri ketma-ketlikda qo‘yib chiqing. «Farhod va Shirin» «Saddi Iskandariy» «Hayrat ul-abror» «Layli va Majnun» D) «Sab’ayi sayyor» 1) 2) 3) 4) 5)

Yopiq test topshiriqlari turlari


4.2.1. Muqobil javobli test topshiriqlari
Muqobul javobli test topshiriqlari o‘zak va uchta yoki undan ortiq muqobul javoblardan iborat bo‘ladi. Muqobil javoblar ichida to‘g‘ri javob kalit, noto‘g‘ri javoblar distrak- torlar (chalg‘ituvchi javoblar, inglizcha «distract» - «chal- g'itmoq» so‘zidan) deyiladi.
Test topshirig‘ining o‘zagi ikki xil ifodalanishi mumkin:
- to‘liqsiz gap shaklida - bunda muqobil javoblarda beril- gan so‘zlar (jumlalar) gapni to‘ldiradi;


113

Kamil Jalilov

• 
  so‘roq gap shaklida - bunda muqobil javoblaribeiS
  so'zlar, jumlalar yoki gaplar berilgab so‘roqqa jav6b

Test topshirig'inmg to‘g‘ri javobi (kaliti) ildd xil bo'lisy
mumkin¹:

• 
  yagona to‘g‘ri javob - bunda berilgan muqobil javobl®.
  dan faqat bittasi to^rijavob bo‘ladi;
  
• 
  eng maqbul to⁶gW|kvob - bunda berilgan muqobil
  javoblardan bittasi eng maqbul to‘g⁴ri j*vob_bo^elib, qolgan
  muqobil javoblar qaysidir jifaati bilan qo‘yilgaii savolgaftfliq
  javob bo‘la olmaydi.
  

0^<5zbekiston Respublikasining ро)^хТГ*. shahttu&^j
: Ibshkent¹* ^{; M}'—kalit "*7 ~~~~°


D^Buxoro
0‘zbekiston Riesjpublikasida konstitutsiyavfy®^^^^»
qaysi organ tomonidari qabul qilinadi?

0. 
   C) Konstitutsiyaviy sud i
   

ЩIШщоЪц1 javobli test topshirig ^cimamunasi
Muqobul javobli test topshmqiarmituzishda quyidagi qoi- dalar va ta vsiyalarga rioya qilmoq lozim:


¹ Haladyna X and Rodriguez M. Developing and Validating Test Items. - London- New York: Routledge, 2043. - |ММ


114

2. 
   Nurafshon
   
3. 
   Samarqand
   

J distraktorlar


muqobil javoblar


A)^azirlar Mahkamasi


Ш)ЮМу Majlis

Baholash nazariyasi asoslari

■


| I. Har bir test topshirig‘i test spetsifikatsiyasiga muvofiq I oichanayotgan domenning (konstruktning) konkret bir ele- R mentini baholash maqsadida tuzilishi lozim¹. Ya’ni har bir I test topshirig‘ining maqsadi - domenning (konstruktning)

0. 
   qaysi elementini tekshirishga qaratilganligi aniq boiishi, shu I bilan birga, bitta test topshirig‘i orqali konstruktning bir nech- I ta elementini qamrab olishga harakat qilinmasligi kerak.
   

1. 
   Misol:
   

Yurtimizdagi qaysi shaharda Kamoliddin Behzod nomida- I gi memorial bog‘ barpo etilgan?^{* I 2}
I A) Buxoro B) Toshkent C) Andijon D) Samarqand
I
I Ushbu test topshirigi tarix fani bo‘yicha test topshiriqlari I to‘plamiga kiritilgan boisa-da, oichanayotgan domenning (ta- I rix fanining) qaysi elementini baholashga qaratilganligi noaniq.
Yana bir misol:
I Oddiy kitobxon aqlli ikkita qahramonning qismatidan I hayajonlanib, uzoq yillar eslab yuradigan yozuvchi - haqiqiy I yozuvchi.
Ushbu gapdagi ko‘makchi morfemalar tarkibida nechta I o‘rinda quyi keng unlilar ishtirok etgan?
A) 8 B)10 C) 7 D) 9


‘Downing S. Selected-Response Item Formats in Test Development // Downing


I S. and Haladyna T. (Eds) Handbook of Test Development. - Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 2006. - P.294.


² Davlat test markazi. Tarix. 2019-yil. Test topshiriqlari to‘plami: amaliy qo‘l- I lanma. - Toshkent: Davr-press, 2019.mB.53.


115

Komil Jalilov

Ushbu test topshirig‘ida ham ко‘таксы ham ular tarkibidagi quyi keng unlilami topish ya’ni test topshiruvchi bitta topshiriqqa to‘g‘ri javobber% uchun ham morfemikadan, ham fonetikadan biiimini is^ solishi kerak bo‘ladi. Bu holda muammoning yeehimi- alohida test topshirig‘i tuzib, bir test topshirig‘ida ko‘makchj morfemalami, ikkinchisida quyi keng unliiarm so‘rash. vi
Yana bir misol:
Alovuddin Miihammad Talos. .^vbatyStqa ^ qoraxitojf^M mag‘lubiyatga uchratgan x<®aa»|
shohga qarshi qo^lzg‘olc»n kVtargan?¹ лЩ Buxoro R^Kamarqand ^^ГофкеиГ;*»
⁰⁵ vodiysida^^pjtpylami mqg^ubiyatga uchiatgan )^iliii>to- pish, ham shu y^^o^isi .gcorazqisbohga qarshi qo?g‘oloB ko‘targan shahami topish talab qilinmoqda. Test topshiruvchi yuqoridagi topshiriqqa to‘g‘ri j^yob bera olmasa, uning aynan nimani — yilni yoki shahami bjpmasljgi. haqida asosli xulosa chiqarib bo‘lmaydi.


' Davlet test markazi: Tarix fanidan namunaviy savolfar <(20m. rwi markazitting rasraiy saytidan (www.dtm.uz) yuklab oling». , , , '“*'**««**


116

Baholash nazariyasi asoslari

Yana bir misol:
Quyidagilardan rasmda tasvirlangan
shaxs ko‘rsatmasi va homiyligida yozil-
gan «Ravzat us-safo» asari muallifini
toping¹.

1. 
   Mirxond B) Munis
   

C) Xondamir D) Abdurahmon Jomiy
Ushbu test topshirig‘i tarix fani bo‘yicha test topshiriqlari to‘plamiga kiritilgan bo‘lsa-da, o‘lchanayotgan domenning (tarix fanining) qaysi elementini baholashga qaratilganligi noaniq. Shuningdek, test topshirig‘iga javob berish uchun test topshiruvchi oldin rasmdagi shaxsni tanishi, so‘ngra uning homiyligida yozilgan asar muallifini topishi kerak.
2. Har bir test topshirig‘i baholanayotgan domen uchun muhim bo‘lgan bilimga asoslanishi lozim_vya’ni test top- shirig‘i muhim bo‘lmagan, mayda-chuyda detallarga asos- lanmasligi kerak^{1 2}. Shu bilan birga, test topshirig‘i haddan tashqari umumiy yoki haddan tashqari xususiy mazmun asosida tuzilmasligi zarur³. Haddan tashqari umumiy mazmun





¹ Davlat test markazi. Tarix. 2019-yil. Test topshiriqlari to‘plami: amaliy qo‘l- lanma. - Toshkent: Davr-press, 2019. - B.115.


² Downing S. Selected-Response Item Formats in Test Development // Downing S. and Haladyna, T. (Eds) Handbook of Test Development. - Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 2006. - P.294.


³ Downing S. Selected-Response Item Formats in Test Development // Downing S. and Haladyna, T. (Eds) Handbook of Test Development. - Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 2006. - P.294.


117

Komil Jalilov

asosida tuzilgan test topshirig‘iga tekshirilayotgan domei®' P yaxshi o‘zlashtirmagan, yuzaki bilimga ega test topshiruvchi Ц ham to‘g‘ri javob berishi mumkin. Haddan tashqari xususiy / mazmun asosida tuzilgan test topshirig‘iga tekshirilayotgan domenni yaxshi o‘zlashtirgan test topshiruvchi ham javob 1 bera olmasligi mumkin.
Misol: I
Anbar Otin qaysi buyuk mumtoz shoiramizning jiyani I bo‘lgan?

1. 
   Nodirabegim B) Jahon otin Uvaysiy
   

C) Zebiniso D) Dilshodi Bamo
Ushbu test topshirig‘i baholanayotgan domen - adabiyot uchun muhim bo‘lmagan ma’lumot asosida tuzilgan: Anbar Otin kimning jiyani bo‘lganligini bilish uning ijodini tushu- nishda hech qanday rol o‘ynamaydi.
Yana bir misol:
0‘zbekistonda «Fayzifilm» xususiy kinostudiyasi qachon ro‘yxatga olingan?¹

1. 
   1992-yil B) 1991-yil C) 1993-yil D) 1999-yil
   

Ushbu test topshirigrida ham yuqoridagi qoida buzilgan: «Fayzifilm» kinostudiyasi qachon ro‘yxatga olinganligini


¹ Davlat test markazi: Tarix fanidan namunaviy savollar (2018), Davlat t markazining rasmiy saytidan (www.dtm.uz) yuklab olingan.

Baholash nazariyasi as os lari

I mustaqil 0‘zbekiston tarixidagi muhim, ahamiyatga molik I voqea deb bo‘lmaydi, demak, o‘quvchining bu ma’lumotni i bilish-bilmasligi tarixning shu davrini yaxshi bilish-bilmasli- I gi haqida valid (asosli) xulosa chiqarish imkonini bermaydi.
Yana bir misol:
- Ishga kirganiga to ‘rt oy bo ‘ldi-yu, to ‘rt yillik charchadi I bolam! - dedi ona. — To‘rt yillik qaridi bolam! ... Yo‘q, or a- I vakashligi qursin! Boshqa ishga beramiz ...bo ‘Imadi bu.
«Kecha va kunduz» romanidan olingan ushbu parchada onasi tomonidan qayg'urilayotgan aravakash obrazi qaysi ja- vobda berilgan?¹
A) Hakimjon B) O'lmasjon C) Zunnun D) Xolmat
Ushbu test topshirig‘i haddan tashqari xususiy mazmun asosida tuzilgan bo‘lib, testning maqsadi test topshiravchining «Kecha va kunduz» romanini tushunishini tekshirishga qaratil- gan bo‘lsa-da, mazkur asarni o‘qigan, u haqda tushunchaga ega test topshiruvchi ham bu topshiriqqa javob bera olmaydi.

3. 
   Har bir test topshirig‘i mustaqil bo‘lishi, ya’ni bir test topshirig‘iga javob berish uchun oldin boshqa bir test topshi- rig‘iga javob berish talab qilinmasligi kerak². Shu bilan bir-
   

1. 
   Davlat test markazi. Ona tili va adabiyot 2019-yil. Test topshiriqlari to‘plan\i:
   amaliy qoTlanma. - Toshkent: Davr-press, 2019. - B.112.
   
2. 
   Downing S. Selected-Response Item Formats in Test Development // Downing
   S. and Haladyna, T. (Eds) Handbook of Test Development. - Mahwah, NJ : Lawrence