Ko`krak qafasi va qorin bo`shlig`I

Ko`krak qafasi va qorin bo`shlig`i

a`zolarining shikastlanishi
REJA:

1. 
   Ko`krak qafasining yopiq shikastlanishi
   
2. 
   Ko`krak qafasining ochiq shikastlanishi
   
3. 
   Pnevmotoraks
   
4. 
   Gemotoraks
   
5. 
   Ko`krak qafasi shikastlarida tibbiy yordam
   

6. Qorin devorining shikastlanishi.

7. Qorin bo`shlig`ida joylashgan a`zolarning shikastlanishi.

8. Chanoq suyaklarini shikastlanishi.

9. Chanoq bo`shlig`ida joylashgan a`zolarning shikastlanishi.
Ko`krak qafasining yopiq shikastlanishi. Yopiq pnevmotoraks.

Sababi. Qattiq jismga urilish, balandlikdan yiqilish, avtotransport hodisalari, sport mashg`ulotlari davrida sodir bo`ladi.

Belgilari. Shu joyning terisi, yumshoq to`qimasi lat yeydi, qovurg`alar sinishi kuzatiladi.

Bitta, ikkita yoki bir nechta qovurg`a sinishi mumkin. Shu joyda og`riq bo`ladi. Qovurg`a singan joy bemor nafas olganda ichiga tortiladi, nafas chiqarganda tashqariga bo`rtib ko`tariladi.

Singan qovurg`a uchlari plevra pardasi va o`pka to`qimasini shikastlashi mumkin.Bunda plevra bo`shlig`iga shikastlangan o`pkadan havo kirishi oqibatida yopiq pnevmotoraks vujudga keladi. Plevra bo`shlig`iga kirgan havo o`pkani siqib quyishi tufayli, nafas olish qiyinlashadi. Bemorning nafasi qisadi, lablari, barmoqlari ko`karadi. Yurak urishi kuchsizlanadi.

Ko`krak qafasining ochiq shikastlanishi. Ochiq pnevmotoraks.

Sababi. O`q tegishi, o`tkir jism suqilishi, yiqilish, avtotransport hodisalari.

Belgilari. Ko`krak qafasining jarohatlangan joyining terisi butunligi buziladi. Shu joydan qon oqadi, og`riydi.

Qovurg`alar sinishi mumkin. Singan qovurg`a plevra pardasini jarohatlashi mumkin. Bunda ochiq pnevmotoraks vujudga keladi. Ya`ni plevra bo`shlig`iga havo o`pkadan emas, balki tashqaridan kiradi. Havo o`pkani siqib, nafas olishni qiyinlashtiradi. Yurak-tomir ishi kuchsizlanadi.

Gemotoraks –plevra bo`shlig`iga jarohatlangan o`pka to`qimasidan qon quyilishidir.

Plevra bo`shlig`iga to`plangan qon o`pkani siqib, nafas olishi qiyinlashtiradi. Bemorning nafasi qisadi. Yurak-tomir ishi ham kuchsizlanadi.

Perikardning jarohatlanishi.

Sababi. Ko`krak qafasining shikastlanishida singan qovurg`a yurakning perikard pardasini jarohatlanishi tufayli yuzaga keladi.

Belgilari. Perikard bo`shlig`iga qon to`planishi tufayli yurakning bo`lmacha va qorinchalarining qisqarishi va kengayishi qiyinlashadi. Yurak-tomir ishi kuchsizlanadi.

Ko`krak qafasining chap tomonida og`riq bo`ladi. Qon aylanishi buzilib, bo`yinning vena tomirlarida qon to`planib, ular bo`rtib turadi. Oyoqlarda shish hosil bo`ladi. Bemorning nafasi qisadi, ahvoli og`irlashadi.

Ko`krak qafasi a`zolari shikastlanishida birinchi tibbiy yordam.

1. Tez yordam chaqiriladi va bemor travmatologiya yoki jarrohlik shifoxonasiga yuboriladi.

2. Tez yordam kelgunicha quyidagi tartibda birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi:

- bemorni baland yostiqqa yarim o`tirgan vaziyatda yotqiziladi;

- og`riq qoldiruvchi dorilar: analgin (baralgin) - 1-2 ml muskul orasiga;

- yurak-tomir ishini yaxshilash uchun kofein, kamfora, kordiamin (bittasi)-1 ml teri ostiga;

- yopiq shikastlanishda qovurg`alar singanda, ularning singan uchi plevrani teshmasligi uchun, ko`krak qafasini sochiq (ro`mol) bilan o`rab, leykoplastr yopishtiriladi;

- ochiq shikatlanishda qon ketayotgan sohaga sovuq suvda namlangan sochiq, ro`mol yoki muzli xaltacha qo`yiladi.

- qon ketishini to`xtatish uchun kalsiy glyukonat 10 % - 5 ml, uning ustidan novokain 3 ml shpritsga olib muskul orasiga;

- jarohat atrofiga spirt (yod) surtib, 4 qavat toza bint (surp) yopib, ustidan leykoplastr yopishtiriladi.

Qorin devori va bo`shlig`idagi a`zolarning yopiq shikastlanishi.

Sababi. Musht, tayoq bilan urish, tepish, qattiq buyum ustiga yiqilish kabilar.

Belgilari. Qorin devorining shikastlangan joyida og`riq, teri qizaradi, shishadi.

- me`da va me`da osti bezi shikastlangan bo`lsa, qorinning yuqori o`rta sohasida og`riq bo`ladi;

- ichaklar shikastlangan bo`lsa, qorinning o`rta (kindik) va o`ng yoki chap tomonida og`riq;

- jigar shikastlangan bo`lsa, qorinning o`ng tomoni qovurg`a yoyi osti sohasida og`riq;

- taloq shikastlangan bo`lsa, qorinning chap qovurg`a yoyi osti sohasida og`riq;

- o`ng buyrak shikastlangan bo`lsa, belning o`ng tomonida, chap buyrak shikastlangan bo`lsa, belning chap tomonida og`riq bo`ladi. Bu og`riq qovurg`a yoyi ostiga ham tarqalishi mumkin.

Tibbiy yordam. 1. Tez yordam chaqiriladi.

2. Tez yordam kelgunicha quyidagi tartibda birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi:

- bemor tekis joyga,orqasi bilan yotqiziladi.Agar buyrak shikastlangan bo`lsa, qorni bilan yotqiziladi;

- og`riq qoldirish uchun: analgin (baralgin), droperidol (bittasi) -1-2 ml muskul orasiga;

- yurak-tomir ishini yaxshilash uchun: kofein, kamfora, kordiamin (bittasi) -1-2 ml teri ostiga;

- ichki qon ketishini kamaytirish uchun shikastlangan a`zo sohasiga (qorin ustiga) muzli haltacha, yoki sovuq suvga namlangan sochiq (ro`mol) ni 10 minutga qo`yiladi;

- ichki qon ketishini to`xtatish uchun: kalsiy glyukonat 10 %-5 ml, shritsga shuning ustidan novokain 0,5 %-3 ml olib muskul orasiga.

Qorin devori va bo`shlig`ida joylashgan a`zolarning ochiq shikastlanishi.

Sababi. O` tkir buyumlar sanchilishi, o`q tegishi kabilar.

Belgilari. Qorin devorining jarohatlangan joyida teri butunligi buziladi va qon oqadi.

Qorin bo`shlig`ining shu sohasida joylashgan ichki a`zo ochiq jarohatlanishi mumkin. Shu sohada og`riq bo`ladi, qon oqadi. Arterial qon bosimi normaga nisbatan pasayadi, bemorda kollaps, shok holati yuzaga kelishi mumkin.Bemorning ranggi oqaradi, yurak-tomir urishi kuchsizlanadi, qo`l-oyoqlari soviydi, ahvoli juda og`ir bo`ladi.

Tibbiy yordam. 1.Tez yordam chaqirib, bemor travmatologiya yoki jarrohlik shifoxonasiga yuboriladi.

2.Tez yordam kelgunicha quyidagi birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi:

- bemor orqasi bilan yotqiziladi (buyrak shikastlangan bo`lsa, bemor qorni bilan yotqiziladi);

- og`riq qoldiruvchi analgin (baralgin), droperidol (bittasi) - 1-2 ml, novokain -2 ml muskul orasiga;

- yurak-tomir faoliyatini yaxshilash uchun kofein, kordiamin, kamfora (bittasi) -1 ml teri ostiga;

- qon ketishini kamaytiruvchi tadbirlar qon ketish mavzusiga qaralsin;

- jarohatdan ichak chiqib turgan bo`lsa: 4 qavat marli (surp, chit) ga vazelin surtib, sefamizin yoki gentamitsin sepib, ichak o`raladi va u qorin ustiga qo`yiladi (qorin bo`shlig`iga kiritish mumkin emas);

- qorin devori jarohati atrofiga yod (spert, aroq, odekolon) surtiladi;

- jarohat usti 4 qavat doka (surp) bilan yopilib, leykoplastr yopishtiriladi;

- bemorning og`zi quriydi. Uning og`ziga bir qoshiq shirin choy tomchilab quyiladi. Lekin ko`p suyuqlik berilmaydi.

Chanoq suyaklari va chanoq bo`shlig`idagi a`zolarning shikastlanishi.

Sababi. Chanoq sohasiga qattiq buyum tegishi, yiqilish, musht bilan urish, tepish kabilar.

Belgilari. Chanoq bir nechta suyaklarining bir-biri bilan bo`g`im hosil qilmay birikishidan tashkil topgan (ya`ni dumg`aza, dum, qov, yonbosh, suyaklar).

Bu suyaklarning qaysi biri sinsa, shu suyak joylashgan sohada kuchli og`riq, teri va teri osti yumshoq to`qimasiga qon quyilishi natijasida ko`karish, shish paydo bo`ladi.

Zarba kuchli bo`lsa, chanoq bo`shlig`ida joylashgan siydik pufagi va pastki siydik chiqarish yo`li (uretra) ham shikastlanadi.

Siydik pufagi teshilsa (yirtilsa), qovuq sohasida kuchli og`riq bo`ladi. Pufakdagi siydik chanoq bo`shlig`iga va qorin bo`shlig`iga oqadi. Qorin bo`shlig`iga oqqan siydik qorinning peritonial pardasini yallig`lantirib, peritonit kasalligini yuzaga keltiradi. Bunda qovuq sohasidagi og`riq qorin bo`shlig`iga ham tarqaladi: qorin devorining muskullari taranglashadi, og`riq juda kuchli bo`ladi va bemorda shok holati yuzaga kelishi mumkin.

Tibbiy yordam.1.Tez yordam chaqirib,bemor travmatologiya, jarrohlik, urologiya shifoxonalarining biriga yuboriladi.

2.Tez yordam kelgunicha, quyidagi birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi:

- bemor qulay vaziyatda, ya`ni ostiga qattiq matodan tayyorlangan adyol to`shab, chalqancha yotqiziladi. Oyoqlarini tizza bo`g`imida bukiladi (tez yordam kelganida, uning zambiliga ham xuddi shunday vaziyatda yotqiziladi);

- og`riq qoldiruvchi dorilar: analgin, baralgin, droperidol (bittasi)-1-2 ml, demidrol-1 ml, novokain– 2 ml muskul orasiga;

- yurak-tomir ishini yaxshilovchi dorilar: kofein, kordiamin, kamfora (bittasi)-1 ml teri ostiga;

- qon oqayotgan bo`lsa to`xtatiladi (qon ketish mavzusida bayon etilgan usullar yordamida);

- jarohat atrofiga yod (spirt, aroq, odekolon) surtib zararsizlantiriladi;

- aseptik bog`lam qo`yiladi.