Ko’kalamzorlashtirish funktsiyalari. Shaharni ko’kalamzorlashtirish toifalari, me’yorlari

Tirgak devorlar turlari. 
Joylashishiga ko’ra aloxida turuvchi va boshqa inshootlarga bog’langan 
tirgak devorlarga ajratiladi. SHuningdek, tirgak devorlar gidrotexnik va suv ta’siriga 
uchramagan turda bo’ladi. 
Landshaft loyihalashda tirgak devorlar quyidagi turlarga ajratiladi: 
•
past - balandligi 1 metrgacha; 
•
o’rtacha – 1 metrdan 2 metrgacha; 
•
baland - 2-3 metr va undan baland. 
O’rtacha va baland devorlar o’lchamlari maxsus usullar bilan (shuningdek 
maxsus kompyuter dasturlari yordamida) xisoblanadi. 
Yuk tushishi kattaligiga qarab tirgak devorlarning to’rt shakli ajratiladi: 
•
yirik - ularning mustaxkamligi o’z og’irligi bilan ta’minlanadi, materiali 
esa siquvchi kuchlarga qarshilik ko’rsatadi; 
•
yarim yirik - mustaxkamligi xam uz og’irligi, xam poydevor plitasida 
yotgan grunt og’irligi bilan ta’minlanadi; 
•
elementli - qoida bo’yicha bir-biri bilan bog’langan temirbeton 
plitalardan tashkil topgan, ularning ustuvorligini asosan, poydevor tagidagi grunt 
og’irligi ta’minlaydi; 
•
yupqa - mustaxkamligini grunt asosi bilan siqilish orqali ta’minlaydi. 
Orqasidagi chegara qiyaligining kattaligiga qarab devorlar keskin qiyalikli, 
nishabli, to’g’ri va orqaga qiyaligi bo’lgan yotiq turlarga ajratiladi. 
Qurilish usuliga ko’ra monolit va yigma devorlar ajratiladi. 
Monolit devorlar o’z navbatida ko’ndalang kesimga ko’ra to’g’ri burchakli, 
qiyshaygan oldingi chegarali trapesiyali, qiyshaygan orqa chegarali trapesiyali, 
ikkala chegarasi xam qiyshaygan, ko’mish tomonga qiyshaygan, oldinggi pastki 
qovurg’asi chiqib turgan, siniq profilli, zinasimon profilli, burchak profilli, yuk 
tushirish maydonchali bo’ladi. 
Burchak profilli monolit temirbeton tirgak devorlar joyida yig’iladigan 
aloxida blok yoki plitalardan shuningdek, tayyor seksiyalardan tayyorlanadi. 
To’siqsimon devorlar oralig’i plitalar bilan to’ldiriladigan aloxida 

---

tayanchlardan iborat bo’ladi. 
Qatorli devorlar mayda yoki yirik bo’lakli gruntlar bilan to’ldiriladigan 
aloxida bo’ylama va ko’ndalang elementlardan yig’iladi. 
Chuqurligi bo’yicha tirgak devorlar poydevorlari ikki tipga ajratiladi: 
•
sayoz joylashish; 
•
chuqur joylashish (joylashish chuqurligi kengligidan bir yarim, ikki 
barobar katta bo’ladi). 
Tirgak devor konstruktsiyasi. 
Tirgak devorlar quyidagi elementlardan tashkil topadi: