Juda
|
_____________
|
xiyla
|
_____________
|
alpoz
|
_____________
|
diplomat
|
_____________
|
qari
|
_____________
|
toblanmoq
|
_____________
|
xol
|
______________
|
bedona
|
______________
|
O‘TGAN MAVZUNI MUSTAHKAMLASH
juda
|
judo
|
xiyla
|
hiyla
|
alpoz
|
alfoz
|
diplomat
|
diplomant
|
qari
|
qa`ri
|
toblanmoq
|
tovlanmoq
|
xol
|
hol
|
bedona
|
bedana
|
Paronim so‘zlar juftini top, ma’nosini izohlang.
KO‘HNA SO‘ZLAR USLUBIYATI
Til tirik ekan, unda doimo yangilanish va eskirish sodir bo‘lib turadi. Ayrim so‘zlar ifodalaydigan narsa va hodisalar iste'moldan chiqsa, ular bilan bog‘liq so‘zlar ko‘hna so‘zlar qatoridan joy oladi. Ba`zilari o‘rniga yangi so‘z kelib, uning o‘rnini egallaydi.
YANGI MAVZU
TIRIK TILLAR
Xalqlar hozir gaplashadigan tillar (o’zbek, uyg’ur, tojik, ukrain, turk va b.)
O’LIK TILLAR
Bizga yozma yodgorliklardan yetib kelgan ammo hozirda aloqa-aralashuvida ishlatilmaydigan til (masalan, lotin tili, qadimgi hind tili, qadimgi slavyan tili va b.)
KO‘HNA SO‘ZLAR
SAVOLLARGA OG’ZAKI JAVOB BERING
- Qanday tillar tirik til hisoblanadi?
O’lik til nima? Misollar keltiring.
2. Qanday til oilalarini bilasiz?
Turkiy tillar qaysi oilaga kiradi?
KO‘HNA SO‘ZLAR
Misralarda keltirilgan inson tana a`zolari nomlarining ko‘hna ifodalarini hozirgilari bilan almashtirib ro‘yxatini tuzing.
Xat – binafsha, zulf – sunbul, jism – nasrin, chehra – gul,
Ne rayohin birla topmish zeb husning gulshani.
(Husayniy)
Lab ustidagi mayin tuk
yuz
tana
soch
KO‘HNA SO‘ZLAR
Misralarda keltirilgan inson tana a`zolari nomlarining ko‘hna ifodalarini hozirgilari bilan almashtirib ro‘yxatini tuzing.
Ko‘z bila qoshing yaxshi, qabog‘ing yaxshi,
Yuz birla so‘zing yaxshi,dudog‘ing yaxshi,
Eng bila menging yaxshi,saqog‘ing yaxshi,
Bir-bir ne deyin, boshdin ayog‘ing yaxshi.
(Alisher Navoiy)
qovoq
lab
qovoq
KO‘HNA SO‘ZLAR
Misralarda keltirilgan inson tana a`zolari nomlarining ko‘hna ifodalarini hozirgilari bilan almashtirib ro‘yxatini tuzing.
Ikladi maning azaq
Ko‘zmazib o‘g‘ri tuzaq.
(Mahmud Koshg‘ariy)
oyoq
KO‘HNA SO‘ZLAR
Ish aro yuz ming malomat o‘qig‘a bo‘ldim nishon,
Bir kamopn abro‘da tuzlukdin nishone topmadim.
(Alisher Navoiy)
Misralarda keltirilgan inson tana a`zolari nomlarining ko‘hna ifodalarini hozirgilari bilan almashtirib ro‘yxatini tuzing.
qoshlar
INSON TANA A`ZOLARI NOMLARI
KO‘HNA NOMI
|
HOZIRGI NOMI
|
al
|
qo‘l
|
xat
|
lab ustidagi mayin tuk
|
zulf
|
soch
|
jism
|
tana
|
chehra
|
yuz
|
qabog‘
|
qovoq
|
dudog‘
|
lab
|
KO‘HNA NOMI
|
HOZIRGI NOMI
|
ilig
|
Qo‘l
|
Saqog‘
|
iyak
|
azaq
|
oyoq
|
mujgon
|
kiprik
|
La`l
|
lab
|
Qarog‘
|
Ko‘z qorachig‘i
|
dast
|
Qo‘l, panja
|
ARXAIZMLAR
-
munoqashchilik – qarama-qarshilik
mudarris - ustoz, dars beruvchi
tib – tibbiyot
muarrix – tarixchi
tolibi ilm - talaba
Arxaizmlar - iste'moldan chiqib, o‘rnida boshqa so‘z qo‘llanadigan so‘zlar
TARIXIY SO‘ZLAR
Qalandar – tariqat yo‘nalishiga mansub shaxs
Mavlono – ustoz,hurmat ifodalovchi so‘z
Tarixiy so‘zlar – iste'moldan chiqib, o‘rnida boshqa so‘z qo‘llanmaydigan so‘zlar
MUSTAHKAMLASH
Matndagi alohida ko‘rsatilgan so‘zlarni arxaik va tarixiy so‘zlarga ajrating
Majlisni munoqashachilikdan qutqarib, do‘stona ruhlantirish uchun Navoiy suhbat mavzusini o‘zgartirib yubordi. U soxta bir qalandar haqida juda mazmunli, maroqli bir hikoyacha aytib berdi. Mudarris mavlono Fazihiddin so‘fiyona, ma`nodor bir hikoyacha so‘yladi. Tib olimi esa Ibn Sino to‘g‘risidagi afsonalardan birini aytdi. Naq yarim kechada odamlar uy-uylariga tarqalarkan, Navoiy Sultonmurodni to‘xtatdi.
-Hirotning eng peshqadam muarrixlari va iste'dodli tolibi ilmlari sizdan dars olmoqni orzu qiladilar. Ilmni xalqqa beringiz, tatabbu va tafakkur bilan ilmni kengaytirmoqqa harakat qilingiz . Ilm ko‘mig‘lig‘ xazina emas, jonli daraxtdir. o‘smog‘i, gullamog‘i, meva bermog‘ikerakdir.
MUSTAHKAMLASH
Iste'moldan chiqib , o‘rnida boshqa so‘z qo‘llanadigan so‘zlar
|
Iste'moldan chiqib, o‘rnida boshqa so‘z qo‘llanmaydigan so‘zlar
|
munoqashchilik qarama-qarshilik
Tatabbu – o‘rganish
|
qalandar – tariqat yo‘nalishiga mansub shaxs
|
mudarris – ustoz, dars beruvchi
Tafakkur – fikr yuritish
|
mavlono – ustoz, hurmat ifodalovchi so‘z
|
tib – tibbiyot, meditsina
| |
muarrix - tarixchi
| |
tolibi ilm - talaba
| |
arxaizmlar
tarixiy so‘zlar
MUSTAHKAMLASH
1.Ko‘hna so‘zlardan ko‘proq qaysi uslub talabiga ko‘ra foydalaniladi?
2.Diniy adabiy manbalardang keng qo‘llanadigan ko‘hna so‘zlarga misollar keltiring.
1.Ko‘hna so‘zlar badiiy va ilmiy uslublarda tarixiy davrni ifodalash uchun qo‘llanadi.
2.Qozi, shayxulislom, g‘ulom, Isro, Me'roj, anbiyo, Mag‘rib, Mashriq, maxdum.
UYGA VAZIFA
2.14.1-topshiriq. Ko‘hna so‘zlar ishtirokida gaplar tuzing.
3.14.2-topshiriq.Ko‘hna so‘zlar lug‘atini tuzing.
E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR!
Do'stlaringiz bilan baham: |