Кодирова Назокат асосий восита хисоб

 

 

 

 

Samarqand – 2014 

 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

 

2

MUNDARIJA 

 

KIRISH…………..……….…..…………………..…….……..….…......................  3 

I BOB. MAVZUNI NAZARIY ASOSLASH VA ADABIYOTLAR SHARHI....  6 

II BOB. FERMER XO’JALIKLARIDA RESURSLAR SALOHIYATI VA 

ULARDAN  FOYDALANISH SAMARADORLIGI……………………............. 

 

14 

2.1. Yer-suv resurslari va ulardan foydalanish samaradorligi ……………...….....  14 

2.2. Mehnat resurslari va ulardan foydalanish samaradorligi …………………....  22 

2.3. Moddiy resurslar va ulardan foydalanish samaradorligi ………………..…...  27 

III BOB. IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA 

ASOSIY VOSITALAR HISOBINI TAKOMILLASHTIRISH………………….. 

 

31 

3.1. Asosiy vositalarning iqtisodiy mohiyati, turkumlanishi, baholash va 

hisobning vazifalari ……………..........................................................…............... 

 

31 

3.2. Asosiy vositalar kelishining hisobi ……………….…….................................  35 

3.3. Asosiy vositalar eskirishining hisobi…………………....................................  39 

3.4. Asosiy vositalarni hisobdan chiqarish va tugatishning hisobi …………........  45 

IV BOB. IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA 

ASOSIY VOSITALARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGINING 

TAHLILI …............................................................................................................. 

 

 

49 

4.1.

 

Qishloq xo’jaligida samaradorlik va uni tavsiflovchi asosiy ko’rsatkichlar....  49 

4.2.

 

Asosiy vositalar bilan ta’minlanish darajasining tahlili………………...........  54 

4.3.

 

Asosiy vositalardan foydalanish samaradorligining tahlili…………………..  61 

V BOB. FERMER XO’JALIK ISHLAB CHIQARISHIDA HAYOT 

FAOLIYATI XAVFSIZLIGINI TA’MINLASH……………................................. 

 

66 

XULOSA VA TAKLIFLAR……………………………………...………............  69 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR  RO’YXATI…………………………...  73 

ILOVALAR 

 

 

 

 

 

 

 

 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

 

3

KIRISH 

Mamlakatimizda  fermer  xo’jaligi  haqli  ravishda  qishloq  xo’jaligi  ishlab 

chiqarishining  yetakchi  bo’g’iniga,  uni  tashkil  etishning  asosiy  shakliga  aylandi. 

Fermer  xo’jaliklari  qishloqda  xo’jalik  yuritishning  eng  qulay  va  samarali  shakli 

bo’lib,  ularni  yuqori  unumli  texnologiya  va  agrotexnik  tadbirlarni  amalga 

oshirishda  tarmoqning  moddiy  bazasi  va  texnik  jihatdan  jihozlanganlik  darajasini 

kuchaytirish  mamlakatimiz  qishloq  xo’jaligini  jadal  rivojlanishiga  xizmat 

qilmoqda.  Xususan,  keyingi  10  yil  davomida  qishloq  xo’jalik  korxonalariga  35 

mingdan  ziyod  qishloq  xo’jaligi  texnikasi  va  ixcham  uskunalar  yetkazib  berildi. 

Ulardan  11  mingdan  ortig’i,  jumladan  qariyb  3  mingdan  ko’p  texnika  vositasi 

lizing asosida olindi. 

Prezidentimizning 2012 yil 21 maydagi “2012-2016 yillarda qishloq xo’jaligi 

ishlab chiqarishini yanada modernizasiyalash, texnik va texnologik qayta jihozlash 

Dasturi  to’g’risida”gi  qarorida  ko’zda  tutilgan  tizimli  chora-tadbirlar  mazkur 

masalani hal etishga qaratilgan. Mazkur dastur qishloq xo’jaligi va qayta ishlovchi 

sanoat tarmoqlarini zamonaviy yuqori samaradorli, jahon talablari va standartlariga 

javob beradigan qishloq  xo’jalik texnikasi  va texnologik  uskunalar bilan jihozlash 

darajasini  oshirish,  mahalliy  ishlab  chiqarishni  rivojlantirish,  yetakchi  xorijiy 

kompaniyalarning to’g’ridan-to’g’ri investisiyalarini jalb qilishda muhim ahamiyat 

kasb etadi. 

Izchillik  bilan  amalga  oshirilayotgan  agrar  islohotlar  tufayli  fermer 

xo’jaliklari  qishloq  xo’jaligi  ishlab  chiqarishining  asosiy  shakliga  aylandi.  Ular 

tomonidan  2013  yilda  3  million  360  ming  tonnadan  ortiq  paxta  xom  ashyosi,  7 

million 800 ming tonna g’alla, 8 million 400 ming tonna sabzavot yetishtirildi.  

Qishloq xo’jalik korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish hajmini ko’paytirish 

bilan  birga,  mahsulot  sifatini  yaxshilash,  tannarxini  pasaytirish,  sotishdan 

olinayotgan  foyda  miqdorini  ko’paytirishda,  ishlab  chiqarish  faoliyatini  mo’tadil 

yurgizish  va  uning  samaradorligini  oshirish  uchun  asosiy  vositalar  bilan 

ta’minlangan va ulardan samarali foydalangan bo’lishi qishloq xo’jalik korxonalari 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

 

4

oldida  turgan  muhim  vazifalardan  hisoblanadi.  Chunki  asosiy  vositalardan 

foydalanish samaradorligining oshishi mahsulot tannarxini pasaytirish, olinayotgan 

foyda  miqdorini  ko’paytirish  bilan  birga,  qishloq  xo’jalik  korxonalarini 

iqtisodiyotini mustahkamlashga, mehnat unumdorligining oshishiga olib keladi.  

O’zbekiston  Respublikasi  Moliya  Vazirining  2003  yil  9-oktyabrda  114-son 

buyrug’i  bilan  tasdiqlangan,  Adliya  Vazirligi  tomonidan  2004  yil  20  yanvardagi 

1299-son  bilan  ro’yxatdan  o’tkazilgan  “Asosiy  vositalar”  nomli  5-son  BHMS 

muvofiq  “Asosiy  vositalar  –  uzoq  davom  etadigan  vaqt  mobaynida  (bir  yildan 

ko’proq vaqt davomida) moddiy ishlab chiqarish sohasida ham, noishlab chiqarish 

sohasida  ham  amal  qilinadigan,  shuningdek  ijaraga  berish  uchun  foydalanadigan 

moddiy  aktivlardir”  deyiladi.  Asosiy  vositalarni  hisobga  olishda  ularni  aktiv 

sifatida  tan  olingan  paytini  belgilash,  mazkur  aktivlarga  nisbatan  qo’llaniladigan 

ularning  balans  qiymatini  va  amortizatsiyani  hisoblash  usullarini  belgilash, 

shuningdek  asosiy  vositalarning  balans  qiymatidagi  boshqa  o’zgarishlarni  va 

ularning  chiqib  ketishi  hisobiga  moliyaviy  natijalarni  belgilash  va  hisobga  olish 

asosiy qoidalar hisoblanadi 

Asosiy  vositalardan  foydalanish  darajasi  oshgan  sayin  ishlab  chiqarish 

rivojlanib,  uning  hajmi  oshib  boradi.  Shuning  uchun  asosiy  vositalar  hisobini 

takomillashtirish va ulardan foydalanish samaradorligi darajasini o’rganish asosida 

mavjud imkoniyatlarni aniqlash katta ahamiyatga egadir. 

Ushbu  maqsadga  erishish  uchun  bitiruv  malakaviy  ishi  oldiga  quyidagi 

vazifalar qo’yildi:  

- fermer xo’jaligining asosiy vositalar bilan ta’minlanish darajasini o’rganish va 

baholash; 

- fermer xo’jaligida asosiy vositalarning kirimi, eskirishi va hisobdan chiqarilish 

hisobini o’rganish va takomillashtirish bo’yicha takliflar berish; 

- fermer xo’jaligining asosiy vositalar bilan ta’minlanish darajasini o’rganish va 

ulardan foydalanish samaradorligini oshirish bo’yicha takliflar berish. 

Bitiruv  malakaviy  ishining  obyekti  Payariq  tumani  “Ziyaboy  Ortiqov” 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

 

5

fermer  xo’jaligi  bo’lib,  bitiruv  malakaviy  ishini  bajarish  davomida  fermer 

xo’jaligida  asosiy  vositalar  hisobining  hozirgi  holati  ko’rib  chiqilib,  kuzatish, 

guruhlash, tahlil qilish va boshqa usullardan foydalanildi. 

Bitiruv  malakaviy  ishi  kirish,  to’rtta  bo’lim,  xulosa  va  takliflar, 

foydalanilgan  adabiyotlar  ro’yxatidan  tashkil  topgan  bo’lib,  o’z  ichiga  12  ta 

jadvalni olgani holda, jami  76 betda bayon etildi.