Книга узб испр! gjck!indd

   МP 2 
 
Tinglovchilarning virtual muhitda o’zini tutish qoidalari haqidagi 
bilimlari va tushunchalarini oniy tasvirga tushirish uchun trener aqliy 
hujumni o’tkazishi mumkin. Tinglovchilarga tanish bo’lgan Internet va 
ijtimoiy tarmoqlarda o’zini tutish qoidalarini ovozga qo’yishga taklif 
qilinadi. Natijalar flipchartga yozib qo’yilgan.
Ehtimol bo’lgan javoblarning variantlari:
- suhbatdoshni haqorat qilmaslik;
- spam qilmaslik;
- zo’ravonlik, intim masalalar haqida gapirmaslik;
- feyklarni tarqatmaslik;
- boshqa insonlarga nisbatan nafrat uyg’otmaslik;
- begona insonlarga parollarni bermaslik.
Odatda, tinglovchilarning javoblari noaniq bo’lib, ular virtual makondagi 
xatti-harakatlar va xavfsizlik jihatlariga taalluqlidir. Hech qanday aniq 
tizim yo’q.
Xo’sh, virtual dunyoda o’zini tutish qoidalari tizimi mavjudmi? Ularni kim 
ixtiro qilgan? Va nima uchun ularga rioya qilish muhim?
Tarmoqdagi etiket, yoki boshqacha qilib aytganda, netiket (ikki so’zning 
soddalashtirilgan shakllari - Internet va odob-axloq qoidalari) - bu Internet 
orqali bir-biri bilan juda ko’p muloqot qiladigan odamlar tomonidan ixtiro 
qilingan yozilmagan oddiy qoidalarning bir turi. Hamma ham, tajribali 
foydalanuvchilar ham, yangi boshlanuvchilar ham bir-biri bilan muloqot 
qilishda teng darajada qulay bo’lishi uchun kerak. Qoidalarning aksariyati 
o’ziga xos xususiyatga ega emas, balki oddiygina butun jamiyatda qabul 
qilingan, ammo virtual dunyoga moslashtirilgan yaxshi shakl qoidalarining 
takrorlanishini anglatadi. Ushbu qoidalarni asosan tavsiyalar deb atash 
mumkin, chunki ularning bosma yoki tasdiqlangan kodlari yoki biron bir kod 
mavjud emas. Esingizda bo’lsa, biz stereotiplar haqida suhbatlashdik - ular 
bizning hayotimizda hamma joyda mavjud, ammo hech qaerda yozilmagan. 
Tarmoqdagi etiket bilan ham xuddi shunday. Ammo bugungi kunda 
barchamiz o’zimizni ijtimoiy tarmoqlar va Internetsiz tasavvur qila olmaymiz, 
chunki USHBU qoidalarga rioya qilish bizning obro’-e’tiborimizni oshiradi, 
bizga yoqimli sherik sifatida e’tibor jalb qiladi.
Tarmoqli etiketning qoidalariga qanday rioya qilish kerak? Siz o’zingizni, 
huddi sizning real olamingizga o’xshash bo’lgan, notanish olamga tushib 
qolgan va hech kimni o’zingizning qo’pol xulq-atvoringiz bilan hafa qilishni 

---

107
istamagandek tutishni o’rganishingiz shart. Alsida, hammasi nihoyatda oson.
Internet dunyosi jadal rivojlanib borayotganligi sababli, ya’ni uning turli 
segmentlari uchun alohida qoidalar. Elektron yozishmalar uchun qoidalar - 
ishbilarmonlik va shaxsiy, ijtimoiy tarmoqlar va messenjerlarda aloqa qilish 
qoidalari, forumlarda va umuman suhbatlarda o’zini tutish qoidalari, reklama 
qoidalari va boshqalar mavjud.
Ammo Internet dunyosining istalgan sohasida qo’llaniladigan universal 
narsalar mavjud.Чего не следует делать в сети интернет: