Книга узб испр! gjck!indd

10. Guruhni hokimiyatni egallashga yoki hududni kengaytirishga urin-
ishda ayblash.
Namuna. «So’nggi yillarda 3 million mehnatga layoqatli fuqaro ish qidirib 
mamlakatni tark etishdi va bizga Afrika va Janubi-Sharqiy Osiyodan 3 
millionga yaqin muhojir keldi. Biz o’z yerimizga xo’jayinlik qila olmayapmiz”
To’g’ridan-to’g’ri yoki bilvosita “nafrat nutqi”ga duch kelganingizda, uning 
namoyon bo’lishini ko’rganingizda, qanday qilib unga qarshi turishimiz kerak?
    

---

96
    МP 3
Trener ushbu savolni auditoriyaga beradi va ishtirokchilarning o’zlari 
yechimlarni taklif qilishlarini so’raydi. Ishtirokchilarning har biri 
moderatorlk kartasida 1-2 ta qisqa gap yozishi mumkin.
Topshiriqni bajarish uchun 5-6 daqiqa vaqt beriladi.
Ishtirokchilar natijalarni umumiy flipchartga chiqaradilar.
Тrener javoblarga xulosa chiqaradi va gaplarning kerakli vektoriga olib 
kelgan holda, javoblarni izohlaydi.
Shuni yodda tutish kerakki, siz nafrat so’zlariga duch kelgan vaziyatlarda 
siz aybdor emassiz. Sizni xafa qilgan yoki boshqalarga nisbatan «nafrat 
so’zlarini» ko’rsatgan, eskirgan yoki tajovuzkor stereotiplar va xurofotlar 
bilan yashaydi va shuning uchun shunday deydi, yoki u sizni yoki boshqalarni 
obro’sizlantirmoqchi bo’lganligi sababli, u siz emas, balki ma’ruzachini 
xarakterlaydi. Bunday odamni ishontirishdan foyda yo’q. Uning e’tiqodi har 
doim siznikidan kuchliroq bo’ladi. Bundan tashqari, agar u «nafrat so’zlarini» 
ishlatishni maqsad qilgan bo’lsa, bu befoyda.
Javoban haqorat qilish– bizning birinchi harakatimiz (esingizdami, “men 
apelsin bo’lsam, sen kaktussan”) – bu yechim emas. «Nafrat tiliga» javoban 
“nafrat tili” – bu nafratning ayanchli doirasi va u hech qaerga olib bormaydi.
Bunday vaziyatlarda qo’llab-quvvatlash, do’stlaringizga hujumlar haqida aytib 
berish yoki inson huquqlarini himoya qiluvchi tashkilotlarga murojaat qilish 
muhimdir. Agar siz do’stlaringizga hujum qilgan bo’lsangiz, ularni qo’llab-
quvvatlang. Agar bu ijtimoiy tarmoqlar bo’lsa, sharhlaringiz yordam beradi.
Ijtimoiy tarmoqlarda siz nafrat so’zlarini o’z ichiga olgan sharhlar haqida 
shikoyat qilishingiz va ularni o’chirishni so’rashingiz mumkin. Agar tahdidlar 
bo’lsa, siz dalillarni yozib olishingiz va tegishli idoralarga murojaat qilishingiz 
mumkin.
Raqiblarni haddan tashqari ko’ndirmang, balki o’z nuqtai nazaringizni himoya 
qilish uchun mutanosib dalillar va dalillardan foydalaning, esda tuting: «Men 
apelsinman va bu menga yoqadi». Shunday qilib siz yolg’onlarni, ixtirolarni, 
manipulyatsiyani bekor qilishingiz mumkin.
Bag’rikenglikka rioya qiling. O’zingizni nafrat so’zlari va haqoratlarni o’zaro 
ishlatishga undashiga yo’l qo’ymang. Yoki xotirjam bo’ling yoki ijtimoiy 
tarmoqlardagi bunday muhokamalarni e’tiborsiz qoldiring. Yodingizda 
bo’lsa, har qanday manipulyatsiya bizga hissiyotlar orqali singdiriladi. Biz 
his-tuyg’ular bilan «o’ylashni» boshlaganimizda, aql va vaziyatni tahlil qilish 
o’chiriladi. 

---

97
     
  MM
Tomoshabinlar 4-5 kishidan iborat kichik guruhlarga birlashtiriladi. Har 
bir guruh tahlil uchun xabar oladi (hajmi - 0,5 bet).
Vazifa: xabar matnida «nafrat nutqi» elementlarini topish.
Muhim! Xabarlar taqlid qilinadi: ommaviy axborot vositalaridagi 
yangiliklar, ijtimoiy tarmoqlardagi postlar, spikerlarning bayonoti, ikki 
kishi o’rtasidagi nizo.
Mamlakatlar/ mintaqalar/shaharlar, dinlar, etnik va ijtimoiy guruhlarning 
nomlari shaxsiylashtirilmagan bo’lishi kerak.
Vazifani bajarish vaqti 10 minut.
Guruh ishi yakunida ishtirokchilar o’z natijalarini taqdim etadilar. 
Guruhlarning har birining matnlari, iloji bo’lsa, umumiy ekranda 
ko’rsatilishi mumkin.

---

98