Книга узб испр! gjck!indd

Matn ko’rinishidagi axborotni tekshirish
Matn ko’rinishidagi axborot – eng ko’p qo’llaniladigan axborot turi. Biz undan 
ma’lumotlarning asosiy qismini olamiz. Uni tekshirish uchun bir qator oddiy 
usullar mavjud. Bundan tashqari, ko’zimiz oldida unchalik rost bo’lmagan 
yangilik yoki xabar ekanligini ko’rsatuvchi ma’lum markerlarga e’tibor qaratish 
lozim.
Aynan esa:
1.O’ziga  e’tibor  qaratadigan,  shov-shuvli  sarlavha  mulliflar  sun’iy  ravishda 
unga diqqat qaratishni istaganlarini bildiradi. Demak, bunda qandaydir 
maqsad bor va axborot unchalik ishonchli emas.
2.Sarlavhaning va illyustrasiyaning yangilik ma’nosiga mosligiga e’tibor 
qaratish  kerak.  Ular  uyg’un  bo’lishi  kerak.  Nomuvofiqliklar  bo’lsa,  axborot 
noto’gri yoki buzuq holda bo’lishi mumkin.
3.Mualliflik mavjudligi, ma’lumotlar manbalarining aniq nomlarini ko’rsatish. 
Agar  mualliflik  bo’lmasa,  bu  ommaviy  axborot  vositalari  nashr  uchun 
mas’uliyatni o’z zimmasiga olishni istamasligidan dalolat beradi. Agar manba 
bo’lmasa («bizning ishonchli vakil ma’lum qilganidek») yoki u aniq bo’lmasa 
(«britan olimlari»), bu ma’lumot odatda xayoliy yoki juda buzilgan bo’lishi 
mumkinligidan dalolat beradi.

---

40
4.Hissiyotlar bilan to’yintirilganlik. Yangliklar bizni qo’rqitishi, vahima 
uyg’otishi emas, balki axborot berishlari kerak. Kuchli hissiy matn, haddan 
tashqari, o’tkir his-tuyg’ularni uyg’otadigan so’zlar bilan sun’iy ravishda 
to’ldirilganlik - bu rost bo’lmagan ma’lumotlarning belgisidir.
5.Boshqa axborot resurslarida o’xshash xabarning mavjudligi. Odatda o’rtacha 
darajada ahamiyatli bo’lgan hodislarani bir nechta manba yoritadi. Uning 
ishonchliligini tekshirish uchun ularning 3-4tasidagi nashrlarni tekshirish 
kerak. Bu ko’p vaqt olmaydi, lekin obyektivlik qo’shadi.
6.Yangilikdagi axborotning tafsilotlari – asosiysi. Agar axborot 
umumlashtirilgan, yuzaki, hodisani aniq yoritilmagan bo’lsa, demak 
yangilikdan haqiqatdan uzoq.
7.Ilk manbani qidirish. Bu boshida tuyulgani kabi qiyin emas. Odatda media 
vositalari boshqa hurmat qozongan OAVning rasmiy sahifalaridan axborotni 
o’zgartirib yozishadi va havola qilishadi. Agar havola bo’lmasa – bu axborot 
ishonchli emasligidan darak beradi.
   МM
Axborotni tekshirish materialini mustahkamlash uchun mashq har bir 
kichik mavzudan keyin bajarilishi kerak.
Ushbu kichik mavzu uchun quyidagi ssenariyni ijro etish mumkin. 
Ishtirokchilar guruhlarga birlashtirilgan. Har bir guruh - bu media-
ekspertlar guruhi. Ularning vazifasi noto’g’ri yangiliklarni aniqlash va 
ma’lum bir ommaviy axborot vositalarining faoliyatining sifati to’g’risida 
Axborot vazirligiga tavsiyalar berishdir.
Har bir guruh turli shartli OAVdan uchtadan yangilkka ega bo’ladi. 
Vazifa: aniqligi shubhali bo’lgan yangiliklarni aniqlash, ularning qaysi 
birida nomuvofiqlik mavjud ekanligi ko’rsatish (vazirlikka yuboriladigan 
tavsiya xati uchun).
Xabarlar trener tomonidan shunday tanlanadiki, ishtirokchilar ularga 
nisbatan noto’g’ri ma’lumotni aniqlashning barcha markerlarini qo’llay 
oladilar.
Vazifani bajarish uchun sarflanadigan vaqt – 10 daqiqa.

---

41