Книга узб испр! gjck!indd

Bu  nima  uchun  xavfl i? Har qanday bezorilik, shu jumladan kiberhujum 

---

120
-  qurbonlarning  psixologik  salomatligi  uchun  xavfli.  Tadqiqotlar  shuni 
ko’rsatadiki, bezorilik ko’pincha o’spirinlarda ruhiy tushkunlik va boshqa 
kasalliklarga olib keladi, o’z qadr-qimmatini pasaytiradi va izolyatsiya qiladi. 
Ular o’z joniga qasd qilish haqida ko’proq o’ylashadi va ba’zida bu o’z joniga 
qasd qilish bilan bog’liq.
Ko’pincha, haqiqiy hayotda odamni ta’qib qilish kiberhujum bilan birlashtiriladi. 
Bundan tashqari, Qo’shma Shtatlar va Evropa mamlakatlarida o’tkazilgan bir 
qator tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, bu bir-biriga bog’liq bo’lgan hodisalar: 
kiberhujumlar ko’pincha oddiy dunyoda ta’qiblar qurboniga aylanishadi. 
Oflayn  bezorilik  odatda  ancha  keng  tarqalgan,  ammo  uning  qurbonlari 
muhim ustunlikka ega: ular ta’qib qiluvchilardan yashirinishlari mumkin. 
Aytaylik, o’spirin uyda maktabdagi masxara va bezorilikdan uzoqlashishi 
mumkin. Kiberhujumchilar kecha-kunduz qurbonlarni ta’qib qilishi mumkin.
Yana bir qiyinchiligi - qayta aloqaning yo’qligi. «Yuzma-yuz» bulling qilish 
epizodlarida tajovuzkor jabrlanuvchining zaifligini ko’radi va o’z joniga qasd 
qilish va boshqa halokatli oqibatlarga olib kelmaslik uchun biron bir vaqtda 
to’xtashi mumkin. Ammo Internetda siz boshqa tomonda nima bo’layotganini 
ko’ra olmaysiz va tajovuzkor vaqtida qachon to’xtashni bilmaydi. Shuning 
uchun, onlayn tajovuz haddan tashqari yuqori va xavfli bo’lishi mumkin.
Turli tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, o’spirinlar o’zlariga o’xshagan auditoriya 
bor ijtimoiy tarmoqlarda kiberhujumga duch kelishadi. Bu yana o’sha 
«VKontakte», Instagram, TikTok, qisman YouTube, Telegram, Viber kabi 
messenjerlar, qisman ko’p foydalanuvchilari bor onlayn-o’yinlar.
   МP 3
Trener tinglovchilarga quyidagi xabar bilan murojaat qiladi: «Biz 
kiberhujum nima ekanligini o’rganib chiqdik, uning qanday namoyon 
bo’lishini, qanday sodir bo’lishini tushunib yetdik.
Bundan tashqari, biz avval virtual olamdagi xavfsizlik qoidalari va o’zini 
tutish qoidalarini - tarmoqdagi etiketni o’rganib chiqdik.
Bilimlarning bunday to’plamiga ega ekanmiz, keling tasavvur qilaylik, 
biz o’zimizni internetdagi hujumlardan qanday himoya qilishimiz 
mumkin. Siz nima qilardingiz va qanday yo’l tutardingiz?»