Klasterlarni shakllantirish: tajribalar, natijalar va innovatsion yondashuvlar

 
QISHLOQ TURIZMI VA UNI RIVOJLANTIRISHDA KLASTER USULINI QO`LLASH 
Rustamov Rajab 
BuxDU turizm mutaxassligi 2 bosqich magistranti 
Hosirgi vaqtda jahon turizmida “qishloq turizmi” deb ataladigan yo`nalish jadal rivojlanib 
kelmoqda. “National Geographic Traveler” jurnalining 2016 yilda ommaviy sayohat turlari 
o`rtasida eng yaxshi turizm yo`nalishlarini tanlash bo`yicha tanlov o`tkazish natijasiga (1-rasm) 
ko`ra “Agroturizm” nominatsiyasi turli davlatlarda har xil o`rinlarga ega bo`lgan.Belarusiya, 
Italiya va Rossiya Federatsiyasida ushbu turizm yo`nalishining salmog`i yuqori – 24 fois, 22 foiz 
va 18 foiz tegishli davlatlarda qaror topgan. Agroturizmning past hissasini Vengriya, Slovakiya 
va Estoniya davlatlariga kuzatish mumkin. 

---

255 
1-rasm. “Agroturizm” nominatsiyasi bo`yicha tanlov natijalari [1] 
O`zbekistonda hozirgi kunda jami 38 mln. kishi aholi tarkibida qishloq aholisining ulushi 49,4 
foizni [2] tashkil etishini inobatga olsak, mamlakatimizda qishloq turizmi muhim ahamiyat kasb 
etadi, deb xulosa chiqarsak bo`ladi. Chunki, qishloq turizmi - turizm sohasining qishloq 
joylarning tabiiy, madaniy-tarixiy va boshqa resurslaridan foydalanishga, uning o‘ziga xos 
xususiyatlarini integratsiyalashgan holda turizm mahsulotini yaratishga yo‘naltirilgan sector 
hisoblanadi.
Qishloq turizmini tashkil etishning turli modellari mavjud. Shri-Lankada, okean qirg'og'idan 
uzoqda joylashgan qishloqda, orolning markaziy tog'li qismida "
madaniy markaz
" deb ataladigan 
joy mavjudki, u yerda qishloq turizmi tashkil etiladi. Rossiya Federatsiyasida turistik biznesida 
"VIP-qishloq" deb ataladigan sayohlik maskanlar vujudga keltirilgan va ularda qishloqlardagi 
barcha sharoitlar yaratilgan. Malayziyada agroturizm g`oyasi birinchi navbatda agroparklarni 
yaratishga qaratilgan bo'lib, ular asosan milliy qishloq xo'jaligini rivojlantiruvchi va turizmdan 
daromad keltiradigan davlat tashkilotlari hisoblanadi. Dunyodagi birinchi bo`lib 1986 yilda 
Malayziya davlat agroparki (maydoni 1295 gektar) Qishloq xoʻjaligi vazirligi tashabbusi bilan 
qishloq xoʻjaligini rivojlantirish va ommalashtirishga koʻmaklashish maqsadida doimiy 
koʻrgazma, turizm va tadqiqot markazi sifatida tashkil etilgan [3]. 
Qishloq turizmini tashkil etishda 
klaster usulini
qo`llash muhim ahamiyat kasb etadi. Bunda, 
klasterning quyidagi tamoyillari asosoda sayyohlik faoliyatini tashkil etiilsa maqsadga muvofiq 
bo`lardi: 
Birinchidan
, mahalliy konsentratsiya.Bu klaster tamoyiliga ko`ra bir nechta yaqin joylashgan 
qishloqlardagi sayohlik imkoniyatlaridan foydalangan holda qishloq turizmini yo`lga qo`yishni 
nazarda tutadi. 
Ikkinchidan
, xizmatlar zanjirini yaratish. Qishloq turizmi jarayonida zarur bo`lgan barcha asosiy 
(tunash, ovqatlanish, transport, holdiq chiqarish) va qo`shimcha (animatsiya, ko`ngilochar, 
suvenirlar savdosi va b.q.) xizmatlarni ko`rsatishini tashkil etish. 
Uchinchidan
,turistik infra- va infotuzilmani tashkil etish. 
To`rtinchidan
, fermer, dehqon xo`jaliklari va tomorqa yer egalarining vakilliklari negizida 
klaster boshqaruvini shakllantirish. 
Ushbu tamoyillar asosida qishloq turizmi klasterini yaratish evaziga odamlar istirohatining 
“
MBD
” (manzara, bilim, dam olish) g`oyasini amalga oshirish imkoni yaratadiki, bunday 
sayohat uchinchi Renessans poydevorini barpo etishdek muhim vazifani bajaradi. 
Xulosa qilib, qayd qilmoqchimizki, klaster usulida qishloq joylarda turistik faoliyatini tashkil 
etish natijasida agar, bir tomondan, shahar aholisi uchun dam olish sharoitlarini kengaytirish 
imkoni yaratilsa, boshqa tomondan, qishloqlar obod bo`lib, qishloq aholisining bandligi oshadi 
va ular orasida kambag`allik kamayadi. 

---

256 
Adabiyotlar
: 
1.National Geographic Traveler Awards [Электронный ресурс]. – Режим доступа: 
http://www.nat-geo.ru/ngtawards-2016/nomination/ (дата обращения: 20.02.2017). 
2.Арабов Н.У., Насимов Д.А. Ўзбекистон Республикасида демографик вазият 
шаклланишининг хусусиятлари // “Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий 
электрон журнали. –Т., 2018. - № 2, 1-13 б. 
3. Шилова С.Г., Терехова Н.Я., Образцова О.Ю., Буйволова М.И., Васильева Н.А. 
Зеленый дом: методическое пособие по организации сельского туризма. – Красноярск, 
2010. – 104 с.