Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Raqamlashtirish
.  Raqamlashtirish  (
Digitizing
)  -  bu  raqamli 
shaklga o‘tkazish, digitalizatsiya tushunchasining sinonimi bo‘lib, diskret 
nuqtalar yoki elementlar to‘plami orqali ob’ekt, tasvir, xujjat, tovush yoki 
signallarning  (o‘z  navbatida,  analog  signallar)  ifodalanishi  jarayoni 
hisoblanadi.  Boshqacha  aytganda,  bu  jarayon  analog  ma’lumotlarni 
raqamli shaklga tarjima qilishdan tashkil topgan bo‘lib, ya’ni ma’lumotlar 
raqamli  tavsifda  funksiya  bajaruvchi  kompyuter  dasturi  muhitida 
foydalanish  imkonini  beruvchi  shaklga  o‘tkaziladi.  Raqamli  shaklga 
o‘tkazish  natijasida  ob’ektning  «
raqamli  tasviri
»  yoki  signalning 
«
raqamli  shakl
i»  xosil  qilinadi.  Matnlarni  raqamli  shaklga  o‘tkazish 
simvollarning optik usulda tanib olinishi yordamida matnlarning tasvirini 
raqamli shaklga qayta o‘zgartirish uchun foydalaniladi.  
Raqamli  shaklga  o‘tkazish  jarayoni  hisoblash  jarayonini  amalga 
oshirish uchun ulkan ahamiyatga ega hisoblanadi.  
Digitalizatsiya 
-  bu  tasvirlarning  kompyuter  yordamida  qayta 
ishlanishi  uchun  qulay  formatga  o‘tkazilishining  asosiy  uslubi 
hisoblanadi. 
Raqamli  shaklga  o‘tkazish  jarayoni  quyidagi  keltirilgan  ikkita 
bosqichdan tashkil topadi: 

---

 
69 
1)   Diskretizatsiya: 
a)  Analog  signallarni  va  vaqtning  muntazamlikdagi  oraliqlarini 
(diskretizatsiya chastotalari) ajratib chiqish; 
b)    Berilgan nuqtada signalning qiymatini o‘qishni amalga oshirish. 
2)      Kvantlash  -  ya’ni,  qayd  qilingan  raqamlar  to‘plamini  yaxlitlash 
(masalan, butun songacha yaxlitlash). 
Geografik  axborotlar  tizimi  tarkibida  digitalizatsiya  -  bu  geografik 
ob’ektlarni rastr yoki vektor shaklda raqamli ifodalash quroli hisoblanadi. 
Digitalizatsiya - bu turli xil geografik tasvirlardan yoki an’anaviy qog‘oz 
shakldagi  analog  xaritalarni  raqamli  shaklga  o‘tkazish  asosida  elektron 
xaritalarni  tuzib  chiqish  quroli  hisoblanadi.  Qog‘oz  xaritalarni  raqamli 
shaklga  o‘tkazishning  quyidagi  keltirilgan  ikkita  texnologiyasi  o‘zaro 
farqlanadi: 
1)  Grafik  qurilma  -  ya’ni,  digitayzer  yordamida  raqamli  shaklga 
o‘tkazish va xarita ob’ektlarining qo‘lda bajariluvchi ishlar ketma-ketligi 
asosida chegaralanishi (
tablet-based digitizing
); 
2)  Rastr  nusxasini  olish  uchun,  asl  nusxani  skanerlash  yo‘li  bilan 
raqamli  shaklga  o‘tkazish  va  navbatdagi  bosqichda  displeyda 
«
sichqoncha
» deb nomlanuvchi manipulyator yordamida rastr kartografik 
vektorizatsiyani amalga oshirish (
on-screen digitizing
). 
Shuningdek, vektorizatsiya - bu kompyuter va dasturiy ta’minotdan 
foydalanish  orqali  rastr  grafiklarni  vektor  grafiklarga  konvertatsiyalash 
jarayoni  deb  ham  nomlanadi.  Avtomatizatsiya  darajasiga  ko‘ra,  qo‘lda 
bajariluvchi  (
manual
),  yarim  avtomatik  (
semi
-
automated
),  avtomatik 
(
automatic
)  digitalizatsiya  o‘zaro  farqlanadi.  Digitalizatsiya  jarayoni 
uchun  grafik  tahrirlovchilar  (redaktorlar)  deb  nomlanuvchi  dasturiy 
ta’minot vositalaridan foydalaniladi.