Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Topografik  xaritalar  va  raqamli  planlar
.  Raqamli  topografik 
xaritalar quidagi usullar yordamida yaratiladi: 

 
Analog topografik xaritalarni raqamli shaklga o‘tkazish; 

 
Elektron  taxeometrlar  va  global  global  tizim  sifatida  joylashish 
holatiga  aniqlik  kiritish  maqsadida  foydalaniluvchi  qabul  qilish 
qurilmalari  yordamida  amalga  oshiriluvchi  o‘lchashlar  ma’lumotlari, 
topografik tasvirga olish ma’lumotlarini qayta ishlash asosida; 

 
Erni  masofadan  turib  zondlash  materiallarini  (aerofototasvirlar, 
kosmik tasvirlar) qayta ishlash asosida; 

 
Kombinatsiya tavsifidagi uslublar yordamida. 
Elektron  taxeometrlar  va  global  global  tizim  sifatida  joylashish 
holatiga  aniqlik  kiritish  maqsadida  foydalaniluvchi  qabul  qilish 
qurilmalari  yordamida  amalga  oshiriluvchi  o‘lchashlar  ma’lumotlari, 
topografik tasvirga olish ma’lumotlari.
 
Hozirgi vaqtda GAT ma’lumotlar 
bazasi  tarkibiga  elektron  taxeometrlar,  GPS  qabul  qilish  qurilmalari 
yordamida  amalga  oshirilgan  o‘lchashlar  kabi  har  qanday  hoxlagan 
tasvirlarni  olish  qurilmalari  yordamida  olingan  uch  o‘lchamli 
ma’lumotlarni  kiritish  mumkin  va  ushbu  ma’lumotlarga  tegishli 
tuzatishlar  kiritish,  ma’lum  bo‘lgan  xatoliklar  darajasida  koordinata 
nuqtalarini  yaratish  uchun  barcha  imkoni  mavjud  bo‘lgan  an’anaviy 
hisoblashlarni  bajarish  mumkin.  Nuqtalarning  nisbatan  yaxshi  darajadagi 
qiymatlarini  olish  uchun  nisbatan  eng  kichik  qiymat  uslubi  yordamida 
tarqoq  tavsifga  ega  ma’lumotlar  bo‘yicha  tuzatishlar  kiritilishi  mumkin. 
Shuningdek,  geometrik  koordinatalarni  o‘lchash  (SOGO)  bo‘yicha 

---

 
60 
bajarilishi  belgilangan  ishlar  ham  tasvirga  oilsh  ma’lumotlari  bilan 
birlashtirilgan  tarzda  olib  borilishi  mumkin,  ya’ni  bu  usullarda 
ma’lumotlarni  bir  xilda  qayta  ishlash  mumkin.  Bundan  tashqari  geo-
tasvirga olish ma’lumotlari bazasi tarkibiga GPS qabul qilish qurilmalari 
yordamida  olingan  koordinatalarni  ham  kiritish  mumkin.  Tasvirga  olish 
ma’lumotlarini qayta ishlash va hisoblash ishlari boshqa geo-ma’lumotlar 
bazasida  ma’lumotlarni  qayta  ishlashda  foydalaniluvchi  makonga  oid 
koordinatalar  bo‘yicha  bajariladi.  Dala  stansiyasidan  ma’lumotlarni 
uzatish  jarayoni,  turli  xil  qurilmalar  yordamida  olingan  tasvirlar 
ma’lumotlarini  qayta  ishlash,  qayta  ishlangan  ma’lumotlarni  navbatdagi 
bosqichda    strukturaga  solish  va  chizib  chiqish  uchun  SOGO  va  ATLT 
tizimlariga  uzatish  va  keyin,  boshqa  mavjud  ma’lumotlar  bilan 
integratsiyalash  uchun  GAT  tarkibiga  kiritish  jarayoni  hozirgi  vaqtda 
yagona  geo-ma’lumotlar  bazasi  asosida  va  makonga  oid  yagona 
koordinatalar tizimida amalga oshirilishi yo‘lga qo‘yilgan.  
 
 
 
3.1.2-rasm.  Turli  xil  rusumdagi  zamonaviy  elektron  taxeometr 
qurilmalari 
 
GAT  ma’lumotlar  bazasining  aniqlik  darajasini  ta’minlash  nuqtai 
nazaridan, 
yangi 
imkoniyat 
- 
bu 
GAT-ob’ektlarning 
xaritada 
joylashtirlishi  o‘rni  bilan  birgalikda  geodezik  tasvirga  olish 
ma’lumotlarining  o‘zaro  integratsiyalanishi  bilan  bog‘liq  hisoblanadi. 
Bunda  tasvirga  olish  ma’lumotlari  koordinatalari  va  ob’ektlardagi 
nuqtalari  o‘zaro  bog‘lanishi  amalga  oshirilishi  mumkin.  Shundan  keyin, 
ob’ektlarni to‘g‘ri holatda joylashtirish va ushbu ko‘rinishda ma’lumotlar 
bazasi  tarkibida  saqlash  amalga  oshirilishi  mumkin.  Shuningdek,  tegish 

---

 
61 
sohalari  bo‘yicha  ruxsat  etishlar,  konfiguratsiyalash  algoritmlari  va 
tenglashtirishlar  bo‘yicha  dasturiy  paketlar  yordamida  qayta  ishlash 
ishlarini  amalga  oshirish  mumkin.  Geodezik  o‘lchashlar  ma’lumotlari 
bo‘yicha  aniqlangan  yangi  GAT-ob’ektlarni  bir  butunlikda  tarkibga 
qo‘shishni  amalga  oshirish  mumkin,  Shuningdek  mavjud  GAT 
ma’lumotlarining aniqlik darajasini oshirish mumkin. Yangi ob’ektlarning 
joylashish  joyi  bo‘yicha  xatoliklar  og‘ish  ellipslari  sifatida  tasvirlanishi 
mumkin. 
Shundan 
keyin,  ruxsat  etishlar  bo‘yicha  miqdoriy 
solishtirishlarni amalga oshirish mumkin.