Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Mo‘ljal olish
 - bu shimolga tomon yo‘nalish va rastrning ustunlari 
o‘rtasidagi burchak hisoblanadi.  
Qiymat
  -  bu  rastr  yacheykasi  tarkibida  saqlanuvchi  atribut 
qiymatini ifodalaydi.  

---

 
95 
Zona
 - bir xil qiymatga ega bo‘lgan rastrning barcha yacheykalarini 
ifodalaydi.  Zona  alohida  ob’ektlar,  geologik  jismlar,  gidrografiya 
elementlari  va  hakozolardan  tashkil  topgan  bo‘lishi  mumkin.  Bir  xildagi 
qiymat bilan barcha zonalarni ko‘rsatib berish uchun, zonalarning sinflari 
tushunchasidan foydalaniladi. Tabiiyki, tasvirning barcha qavatlarida ham 
zonalar mavjud hisoblanmaydi. Zonalarning asosiy tavsiflari - bu ularning 
qiymatlari  va  joylashish  holati  hisoblanadi.  Rastr  tarkibida  uchta  tipdagi 
axborotlardan  bittasi  mavjud  bo‘lishi  mumkin.  Mavzularga  oid 
ma’lumotlar  asosida  ifodalangan  rastr berilgan  hududni  sifatli  aks  ettirib 
beradi, ya’ni berilgan nuqtada yuzaning qanday xossalarga egaligi haqida 
aniq  tasavvurlarni  xosil  qiladi.  Masalan,  tog‘  jinslari  uchun  mavzularga 
oid rastr qiymatlari quyidagi ko‘rinishda gradatsiyalarga bo‘lib chiqilishi 
mumkin:  ya’ni,  magmatik,  metamorfik  va  cho‘kindi  jinslar.  Spektral 
ma’lumotlar  berilgan  nuqtada  ma’lum  bir  xossaning  qanday  qiymatda 
mavjudligini  tavsiflab beradi. Misol  sifatida, har  bir nuqtada ma’lum bir 
aniq  qiymatga  ega  bo‘lgan  magnit  maydoni  yoki  margimush  (mishyak) 
konsentratsiyasining  miqdorini  variatsiyalashni  ko‘rsatib  o‘tish  mumkin. 
Nihoyat,  oddiy  fotografik  tavsirlar,  skanerlangan  xaritalar  va  boshqa 
grafik  ma’lumotlar  faqat  vizual  axborotlar  sifatida  o‘rin  tutishi  mumkin. 
Rastr  modellar  quyidagi  aflalliklarga  ega  hisoblanadi.  Jumladan,  rastr 
modellar  juda  oddiy  tuzilishga  ega  bo‘lib,  bunda  ma’lumotlar  jadval 
ustunlari va satrlari ko‘rinishida joylashtirilgan raqamlar (sonlar) to‘plami 
shaklida ifodalanadi. Bu ko‘rinishdagi ma’lumotlar dasturlash jarayonida 
yaxshi foydalaniladi.  
Rastr ma’lumotlar barcha mavjud bo‘lgan GAT tarkibida tahlillarni 
amalga  oshirish  uchun  foydalanishga  qulay  hisoblanadi.  Shuningdek, 
ko‘pgina  rastr  geoaxborot  tizimlari  vektor  ma’lumotlarni  ham  qayta 
ishlash  imkonini  beradi.  Vektor  modellar  bilan  ishlashga  mo‘ljallangan 
GAT  tarkibida  rastr  axborotlarni  tahlil  qilish  jarayonini  amalga  oshirish 
nisbatan  sezilarli  darajada  murakkab  tavsifga  ega  hisoblanadi.  Nihoyat, 
rasterizatsiya  (ya’ni,  vektor  ma’lumotlarn  rastr  ma’lumotlar  shakliga 
o‘tkazish)  jarayoni  vektorizatsiya  jarayoniga  nisbatan,  algoritmlar  nuqtai 
nazaridan ancha oson hisoblanadi, ya’ni vektorizatsiya jarayonida ekspert 
echimlardan  foydalanish  talab  qilinadi.  Ko‘pincha  holatlarda  rastr 
modellar Erni masofadan turib o‘rganish yo‘nalishida olingan aerokosmik 
tavsirlarni qayta ishlash sharoitida foydalaniladi.