Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Mavzuga  oid  tavsiflar
  ob’ektning  turli  xil  xossalarini,  jumladan 
iqtisodiy,  statistik,  texnik  va  boshqa  xossalarini  tavsiflab  beradi,  bu 
ma’lumotlarga  qo‘yiluvchi  asosiy  talab  -  bu 
batafsillik
  (to‘liqlik) 
hisoblanadi.  
 
 
Nuqtaning 
tartib   
 
 
 
m
 
)
 
1                             
 Qarag’ay 
25
 
2                             
 
Qayin
 
15
 
3                             
 Qoraqarag’ay 
7
 
1     
 
2     
 
3     
 
Nuqtali 
Ob’ektlar 
raqami 
nomlanishi 
Chuqurligi 
(
 
m
 
)
 
1     
 
3     
 
Makonga oid  Ma’lumotlar
 

---

 
28 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.1.3-rasm. 
Atributlar  bo‘yicha  ob’ektlarning  tasniflanishi 
(klassifikatsiyasi)  
 
Makonga  oid  va  atribut  ma’lumotlarning  tabiati  turli  xilda  bo‘lib, 
mos  ravishda,  geoaxborot  tizimlarining  ushbu  ikkala  tarkibiy  qismlari 
ustida  ishlash  (saqlash,  kiritish,  tahrirlash,  qidirish  va  tahlil  qilish) 
uslublari ham o‘zaro farqlanadi. An’anaviy GAT tarkibiga tadbiq etilgan 
asosiy g‘oyalardan biri - bu ushbu ma’lumotlarning alohida saqlanishi va 
Shuningdek, qisman alohida holatda qayta ishlanishi sharoitida, makonga 
oid  va  atribut  ma’lumotlar  o‘rtasidagi  o‘zaro  aloqadorlikni  saqlash  bilan 
bog‘liq hisoblanadi.  
GAT  tarkibida  bir  jinsli  tavsifga  ega  bo‘lgan  semantik  (atribut) 
ma’lumotlar  o‘z  navbatida, 
ma’lumotlar  qavatini
  (bu  tushuncha 
boshqacha atama bilan - 
overley
, ya’ni 
over lay, qoplama, mavzu 
shaklida 
ham  ifodalanadi)  shakllantiradi.  «
Over  lay
»  so‘zidan  kelib  chiqib,  GAT 
overley  tavsifidagi  yoki  qavatlarga  ega  bo‘lgan  ma’lumotlardan  tashkil 
topgan  strukturadan  iboratligi  haqida  fikr  bildiriladi.  Biz  qavatlarni  va 
ularning 
ketma-ketliklarini 
(yuqorida 
va 
quyida 
joylashgan) 
kombinatsiyalash  orqali,  turli  xil  mavzularga  oid  xaritalarni  olishimiz 
mumkin.  Xaritalarning  ko‘p  sondagi  qavatlardan  tuzilganligi  kartografik 
axborotlarni  tahlil  qilish  jarayonini  soddalashtiradi,  mavzularga  oid  yoki 
makonga  oid  tanlamalarni  amalga  oshirish,  tahlillarni  bajarishni 
qulaylashtiradi. Ob’ektlar haqidagi  «
quruq
» ma’lumotlarni aks ettiruvchi 
qavatlarni  tahlil  qilish  natijasida  belgilangan  tadqiqot  vazifalariga 
muvofiqlikda  yangi  qavatlar  tuzib  chiqiladi.  Qavatlarni  o‘zgaruvchan 
tavsifda  boshqarish  mexanizmi  mavjud  sharoitda,  ko‘p  qavatli  elektron 

---

 
29 
xaritalarni  tashkil  qilish  odatdagi  xarita  bilan  solishtirilganda,  nisbatan 
sezilarli darajada ko‘p miqdordagi axborotlarni birlashtirish va aks ettirish 
imkonini  beradi.  Makon  bo‘ylab  joylashish  haqidagi  ma’lumotlar 
(geografik  ma’lumotlar)  va  ular  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  jadval  shaklidagi 
ma’lumotlar  foydalanuvchining  o‘zi  tomonidan  tayyorlanishi  yoki 
oldindan tayyorlangan shaklda foydalanilishi mumkin.  
Bilimlarning  ushbu  nuqtai  nazardan  ifodalanishini  axborotlarning 
izohlanishi  va  sharhlanishi  natijasi  sifatida  qarab  chiqish  mumkin. 
Nisbatan umumiy ta’riflashga ko‘ra, bilim  - bu amaliyotda o‘z tasdig‘ini 
topgan,  haqiqiy  mavjud  borliqni  bilish  natijasi  hisoblanadi.  Ilmiy  bilim 
o‘zining  tizimliligi,  asoslanganligi  va  yuqori  darajada  tashkillanganligi 
bilan  farqlanadi.  Axborot  tizimlarini  bilimlarni  olishning  samarali  quroli 
sifatida qarab chiqish mumkin.