Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

 
Nazorat savollari: 
1. GATda multimediyaning o'rni nimadan iborat? 
2. Gipermatnning maqsadi nima? 
3. Hipermedia texnologiyasi nima qilishga ruxsat beradi? 
4. Optik disklardan foydalanishga nima ruxsat beradi? 
 
9.2.  Geografik  axborot  tizimlarining  turlari  va  internet  tarmog‘i 
orqali axborotlarni o‘rganish 
 
Geo-axborotlar  tizimlari  olami  borgan  sari  kengayib  bormoqda  va 
turlarining soni ortishi qayd qilinmoqda. Shuningdek, ulardan foydalanish 
sohalari  ham  kengayib  borishi  kuzatilmoqda,  zamonaviy  texnologiyalar 
asosida ushbu sohaga nisbatan  yondoshuvlar va konsepsiyalar o‘zgarishi 
qayd  qilinmoqda  va  o‘z  navbatida,  makonga  oid  sifat  darajasi  yuqori 
bo‘lgan  ma’lumotlar,  xaritalar,  ushbu  xaritalar  bilan  birgalikda  taqdim 
etiluvchi axborotlarni olish darajasi qulaylashmoqda.  
Oxirgi  yillar  davomida  dunyo  miqyosida  geoaxborotlar  tizimlarida 
(GAT)  amalga  oshirilgan  asosiy  transformatsiya  jarayonlaridan  biri 
sifatida - bu GATning shunchaki elektron xaritalar sifatida qabul qilinishi 
emas,  balki  monitoringni  amalga  oshirish,  tahlil  qilish,  boshqarish  va 
tegishli  qarorlarni  qabul  qilish  bo‘yicha  qimmatli  qurol  sifatida  o‘rin 
tutishining  tan  olinishi  bilan  bog‘liq  hisoblanishini  ta’kidlab  o‘tish 
mumkin.  
GAT - bu kuchli tahlil qilish quroli hisoblanib, yashirin tavsifga ega 
qonuniyatlarni aniqlash uchun, axborotlar tarkibidagi ma’lumotlarni qayta 
o‘zgartirish imkonini beradi, bunda vaziyatlarning rivojlanish ssenariyasi 
o‘qib chiqiladi va tegishli qarorlar qabul qilinadi. Ushbu nuqtai nazardan, 
GAT istiqbolda ulkan rivojlanish potensialiga ega hisoblanadi.  

---

 
137 
Bu  ko‘rinishdagi  rivojlanishda  internet  tarmog‘i  ko‘plab 
imkoniyatlarni taqdim etadi va shu bilan birgalikda, ishlab chiqaruvchilar 
va  GAT-integratorlariga  ushbu  texnologiyalarning  o‘rni  va  roliga 
yangicha  nigoh  tashlash  talabini  qo‘yadi.  Global  tarmoqlarga  olib 
chiqiluvchi  GAT  foydalanuvchilar  uchun  etarlicha  darajada  oddiy  va 
tushunarli  bo‘lishi  talab  qilinadi  va  o‘z  navbatida,  hozirgi  vaqtda 
foydalanish  ssenariyasi,  interfeys  masalasi,  qulaylashtirilgan  on-layn 
rejimida  ishlash  qurollari,  birgalikda  ishlash  mexanizmlarini  ishlab 
chiqishga  alohida  diqqat-e’tibor  qaratilmoqda.  Shuningdek,  tizim 
arxitekturasiga,  taqsimlangan  muhitlarda  ishlash  sharoitida  va  ko‘p 
sondagi  foydalanuvchilar  ishlatishi  holatlarida  ish  unumdorligiga  alohida 
darajada e’tibor qaratilmoqda.  
GAT  va  Web-texnologiyalarning  integratsiyalanishi  jarayoni 
chegaraviy darajada muhim ahamiyatga ega bo‘lgan jarayon bo‘lib, GAT 
funksional  imkoniyatlarining  internet  tarmog‘iga  o‘tkazilishi  amalga 
oshirilishi  qayd  qilinmoqda.  Bu  ko‘rinishdagi  integratsiya  jarayonlari  bu 
tizimlardan  foydalanishning  tamoyil  jihatidan  yangi  uslublari  va 
shakllarini 
ta’minlab 
bermoqda, 
foydalanuvchilar 
doirasini 
kengaytirmoqda,  shuningdek  bir  qator  yangi  ilovalarning  ishlab 
chiqilishiga  olib  kelmoqda.  Tarkibida  GAT-servislar  (xizmat  ko‘rsatish) 
mavjud  bo‘lgan  GAT-  portallar  va  saytlar  asosida,  foydalanuvchilar 
jamiyatlari  shakllantirilishi,  o‘z  navbatida  geoaxborotlar  ustida  ishlash 
uchun yangi imkoniyatlarning yaratilishi amalga oshirilmoqda.