Kitobat san’ati Grafika san’ati. O‘zbekiston kitob grafikasi san’atining tarixi, haqida ma’lumot berish

A
N
A
T
I
I
L
A
B
I
A
D
A
R
O
J
T
O
B
U
L
T
A
Sh U
N
O
O
V
O
N
I
R
D
R
Z
G
D
B
A
Q
A
M
 
 
BADIIY HARFLAR
 
 

---

57 
KITOBAT SAN’ATINING 
BADIIY-GRAFIK ELEMENTLARI
•
KITOBNING 
MUQOVADAN 
KEYINGI ZAR, 
NAQSH VA 
BADIIY TASVIR 
BILAN 
BEZATILGAN 
•
PESHLAVHA, KICHIK 
HAJMDAGI BADIIY, 
NAQSHLI YOKI 
SYUJETLI, 
KOMPOZITSIYALI 
AJRATUVCHI VA 
BEZOVCHI BADIIY 
ELEMENT
•
TIRAJ, 
BOSMADAN 
CHIQQAN 
KITOBNING 
UMUMIY 
SONI
•
BOSMA YOKI 
YOZMA 
MATNDA 
XATNING 
BIRINCHI 
QATORIDAN 
JOY TASHLAB 
BOSHLASH
ABZATS
ADAD
ZARVARAQ
ZASTAVKA
 
Kitob san’ati darslarida foydalanish uchun ko‘rgazmalar 
 

---

58 
“
“
Kitob
Kitob
grafikasi
grafikasi
san
san
’
’
atining
atining
badiiy
badiiy
-
-
grafik
grafik
elementlari
elementlari
”
”
Sana: 22.04.2011
Sinf: 7-
а
Fan: Tasviriy san
’
at
Mavzu:
 
 
 
 
 

---

59 
Kitobat san’atini tarmoqlash uchun tavsiya 
 
BBB jadvari asosida o‘quvchilar bilmini nazorat qilish 
 
 
Kitobat 
san’ati 
rassomlari
Telman 
Muhamedov
Qutlug‘
Basharov
Chingiz 
Ahmarov
Abdulloboqi 
G‘ulom
A. Bobrov

---

60 
Kitobat san’atini o‘rganishga doir bilimlarni sinash uchun savollar 
1. Respublikamiz hududi Samarqandda nechanchi yillarda qog’ozdan yasalgan 
kitoblar mavjud bo’lgan? 
2. Qadimiy kitoblarni bezatishda qaysi musavvirlar shuhrat qozonganlar?. 
3. XX asrning II-chi yarmida O’zbekistonda nashr etilgan kitoblarni bezatishda 
shuhrat qozongan rassomlar?. 
4. Kitobning kishilar hayotidagi ahamiyati nimada? 
5. Kitoblarni yaratishda kimlar ishtirok etadilar? 
6. Nima uchun kitoblar bezatiladi? 
7. Qog’oz kashf etilmasidan avval kitoblar o’rnida qanday materiallarga 
yozishgan?. 
KITOB VA BILIM HAQIDA MAQOL, SHER VA TOPISHMOQLAR, 
HAMDA ULUG’ KISHILARNING AYTGANLARI 
•
Bilimliga dunyo yorug’, bilimsizga qorong’i. 
•
Kitob – boylik. Lekin sotib olingani emas, o’qilgani. 
•
Ilm ko’pga yetkazar, hunar esa ko’kka. 
•
Kitob barcha bunyodkorlik, yaratuvchilik va aql-idrokning asosidir, 
hayotni o’rgatuvchi murabbiydir. 
(Amir Temu o’gitlari) 
•
Kitob-bilim manbai. 
•
Bilim qayda bo’lsa buyuklik bo’lar, ilm qayda bo’lsa ulug’lik bo’lar. 
•
Bilmagani so’rab o’rgangan olim, orlanib so’ramagan o’ziga zolim. 
 
Kitobat san’atining badiiy – grafik elementlarini o‘rganish uchun 
tavsiyalar 
❖
Abzats
(nem. Abzats-xat boshi) – bosma yoki yozma matnda xatning 
birinchi qatoridan (yoki xat boshidan) joy tashlab boshlash. 
❖
Avantitul 
(lot. Avan titulus) – yozuv, izoh, kitob, jurnal va boshqalarning 
titul varag’idan oldingi sahifasi (varag’i). Unda titul varag’dagi nashr seriyasi, 
nashriyot nomi, markasi va h.k. bo’lishi mumkin. Avantitul qo’sh sahifali titul 
varag’idan oldin bo’lishi mumkin. 
❖
Avtogravyura 
(yunoncha Autos-o’zi, o’zim fransuzcha. Graver- o’yish) 
– gravyura qolipi. Shaklini linoleum, daraxt, metal va hokazolarga muallifning, 

---

61 
ya’ni, rassomning o’zi ishlashi. Odatda, gravyura uch mutaxassis (rassom, 
graver, matbaachi) ishtirokida vujudga keladi. 
❖
Avtoletografiya 
(yunoncha. Autos- o’zim, lito- tosh, grafikus- grafiya, 
tasvirlangan)-grafik tasvirni avtorning o’zi (rassom) toshbosma usulida litografik 
toshga tushirishi. 
❖
Adad- 
tiraj, bosmadan chiqqan kitobning umumiy soni. 
❖
Amaliy grafika-
grafika san’tining turlaridan biri. Bu usulda ishlangan 
asarlar kundalik hayotimizda zarur bo’lgan qog’oz pul, lotereya biletlari, zayom 
qog’ozlari, pochta markalari, konfet, sok, yaxna ichimlik etiketkalari, yorliq 
qog’ozlari, passport va guvohnomalar, turli korxonalarning mahsulotidagi belgi, 
har xil buyumlar solinadigan qutichalarni bezashda ishlatiladi. 
❖
Asterisk 
(yunoncha. Asterikos- yulduzcha) – yozuvda yulduzcha shaklda 
ishlatiladigan belgi (***) asterisk bilan izohlar belgilanadi. Odatda asosiy 
matnning pastki qismida ko’pincha mayda shriftlar bilan izohning old qismida 
joylashadi. 
❖
Bestseller 
(inglizcha. Best seller, best- eng yaxshi va seller- sotiluvchi) – 
kitobxonlar tomonidan qiziqish bilan o’qiladigan va ko’plab xarid qilinadigan 
biror shoir yoki adibning mashhur bo’lgan asari. Bestseller termini XIX asr 
oxirida AQSH da paydo bo’lgan. U adabiy-(fiction) va noadabi (non-fiction) 
turlarga ajratiladi. 
❖