Kitap Kapağı. cdr

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun 

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun

 

229 

 

kolay  ve  en  az  kayıpla  tutulabilmesi,  Türkülerin  bir  müzik  olgusu  olmasının  yanında, 

kolektif  hafıza  olmasını  da  sağlamaktadır.”  (Bulut,  2009-2010:  22).  “Türk  insanının 

düşünen, soran, seven, küsen, gülen, ağlayan kalbinin  içi görülür türkülerde. Onlar bizim 

hayat hikâyelerimizdir. Bizi anlatır asırlardır.” (Özbek, 2009).

 

Bu bağlamda yayla türküleri, 

günümüzde  veya  geçmişte  hayatı  yaylak  ve  kışlak  arasında  geçen  insanların  günlük 

hayatının  bir  döneminin  romanıdır.  Kızıltuğ’a  göre,  bu  ürünlerin  hemen  tamamı, 

yoğunlaştırılıp özetlenmiş hikâye ve romandır. Bu araştırılmamış ve üstünde durulmamış bir 

konudur...  Halk  türkülerimizi  yaratanlar,  efsanelerimizden  başlayarak,  destanlarımızı, 

tarihimizi,  sosyal  hayatımızı,  hem  de  zamanın  çok  ilerisinde  bir  tutumla,  saz  eşliğinde, 

(kopuz, çeng, çöğür, ıklığ,  yatuğan, nefesli çalgılar..)  dile getirmişlerdir (Kızıltuğ, 2009-

2010: 13). 

Yayla  ve  yaylamak,  yakın  zamanlara,  günümüzden  40-50  yıl  öncesine  kadar, 

Türk’ün hayatında bir yayladan çok fazla şey ifade ederdi. En kısa ifadesiyle halkın kahir 

ekseriyetinin  tarım  ve  hayvancılıkla  uğraştığı  memleketimizde  yayla  demek  istikbal 

demekti.  Hem  hayvan  yemleri  hem  de  ulaşım  imkanları  günümüzdeki  kadar  çeşitli 

olmadığından,  yaylanız  varsa  hayvanlarınız  çok  ve  semiz/zorlu,  sizin  başınız  rahat, 

geleceğiniz  bir  yerde  garanti  demekti.  Çünkü  sizin  bekanız  hayvanlarınıza,  hayvanların 

bekası  ise  yaylaya  bağlı  idi.  Bu  yüzden  yayla  demek  geleceğinizin,  bir  başka  ifade  ile 

hayatınızın teminatı olan hayvanlarınızın sigortası demekti.  

Yayla, Türk’ün hayatında sadece yılın belli bir kısmında günlük hayatın yaşandığı 

yer değildir. Çünkü yayla, birçok yerde senenin yarısından çoğunu geçirdiğimiz yerdir. Aynı 

zamanda yayla, hayvancılıkta mahsulün toplandığı, gelecek yılın ürünü için tohumun atıldığı 

yerdi.  Yaylalar,  hayvansal  ürünlerin  elde  edildiği  ve  kış  hazırlıklarının  yapıldığı  yerler 

olmaları  yanında,  hayvanların  semizleştiği, satılacakların  satıldığı, teke/koç vb katımların 

yapıldığı  yerlerdir. Birçok dostlukların,  birlikteliklerin temelinin  atıldığı, çoğu zaman  var 

olmak mücadelesinin kazanıldığı veya kaybedildiği yerdir yayla. Yayla yüzünden nice koç 

yiğitler  yere serilmiş, gelinler dul, çocuklar  yetim  kalmış, niceleri  bu tür cürümlerin  faili 

olarak zindanlarda çürümüşlerdir. Bu yüzden yayla, bizim geçmiş hayatımızda bir yerleşim 

yerinden çok fazlasıdır. 

Yaylalar,  sadece  ekonomik  faaliyetlerin,  hayvansal  ürünlerin  üretilip  satıldığı, 

hayvanların semizleştiği, kışlık iaşelerin tedarik edildiği yerler değildir. Yaylalar, yeniden 

dirilişin,  canlanmanın,  hayat  bulmanın,  paylaşmanın  gerçekleştiği;  komşunun  külüne 

muhtaç  olunan,  ataş  alınmaya  gidilen  yerlerdir.  Yaylalar  özgürlük  alanlarıdır.  Sığırların 

ipten, koyunların ve kuzuların ağıllardan kurtulduğu yerdir. Çocukların, özgürce, başı boş 

koştuğu, oynadığı, düştüğü, belki acıyı ilk tattığı, düşüp başını yardığı, kolunu kırdığı, ilk 

defa bir işin ucundan tuttuğu, sorumluluk yüklendiği, annelerinin, ninelerinin, babalarının 

veya bir komşularının yaptığı kocakarı ilaçlarıyla ilk tedavi olduğu, ottan yapraktan yapılmış 

yemekleri  ilk  tattığı,  kekik,  yavşan,  dağ  çayı  kokusunu  ilk  defa  aldığı,  kurda  kuzuyu  ilk 

kaptırdığı, tabiatın bizden başka da sakinlerinin olduğunu ilk tecrübe ettiği yerlerdir yaylalar. 

Yaylalar,  masal  diyarlarına  yolculukların  başladığı,  masal  ülkelerine  bazen  gökyüzünden 

bazen yer altından gidildiği, hayallerimizin genişlediği, büyük ve küçüğün bir ölçüye denk 

geldiği yerlerdir.  

---

230 

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

Halkın  hayatının,  duygu  ve  düşüncelerinin  en  samimi  yansıdığı  türlerden  biri 

türkülerdir.  Türk  insanının  yayla  hayatında  yaşadığı  olaylara  bağlı  birçok  türkü  teşekkül 

ettiği gibi,  yaylalara çıkış  ve dönüş  yollarında  yaşananlardan,   yaylada günlük kullanılan 

eşyalara  ve  yaylalarda  üretilenlerden  tüketilen  gıdalara  kadar  hayata  dair  birçok  unsur 

türkülere konu olmuştur.  

Edebiyat tarihimizde  bugüne  kadar  elimize  geçmiş  en  eski  metinlerinden  biri,  tek 

dörtlük şeklindeki  bir  şiirdir. Bu  metnin  muhtevasının  yaylayla  ilgili olması,  yaylanın  ve 

yaylacılığın  geçmişten  günümüze  hayatımızda  ne  denli  önemli  olduğunu  ortaya  koyması 

açısından oldukça manidardır. 

Yençişan dağını yitirdik, 

Kadınlarımızın güzelliğini aldılar, 

Silanşan yaylalarını yitirdik 

Hayvanlarımızın otlağını aldılar. 

Dörtlükte yaşanılan bir olay sonrasında ortaya çıkan bir durum anlatılmaktadır. Şiirin 

yapısına,  muhtevasına  ve  üslubuna  baktığımızda  başka  dörtlüklerin  de  olabileceği 

anlaşılmaktadır.  Dörtlükte  dile  getirilen  duyguların  ve  yaşanan  olayların  bağlamı 

düşünüldüğünde  bu  dörtlüğün  öncesinin  veya  sonrasının  olması  aşikardır.  Bir  sagu/ağıt 

örneği  olan  bu  metinde,  atalarımız,  düşmanlarına  yenilmelerinden  ziyade,  kaybettikleri 

Silanşan yaylası ve Yençişan dağı için üzülmektedirler.  

Bu  çalışmanın  evreni  TRT  repertuarındaki  türkülerdir.  Sosyal  medya  üzerindeki 

arama  motorlarından  TRT  repertuarındaki  yayla  türküleri  tespit  edilmiştir  

(http://www.trtnotaarsivi.com/thm.php17.09.2019). TRT Türk Halk Müziği Nota Arşivinde 

4443

1

  kayıt  bulunmaktadır.  Ancak  arşivdeki  iki  numarada  birden  fazla  türkünün  notası 

kaydedilmiştir.  2546  nolu  kayıtta  26,    1212  nolu  kayıtta  ise  8  farklı  türkü  notası 

bulunmaktadır. Türkü adlarını esas alarak yaptığımız araştırmada, TRT Türk Halk Müziği 

Nota  Arşivi’ndeki  4443  türkünün  65’i  yaylalarla  ilgilidir.  TRT  arşivindeki  türküler, 

ülkemizde söylenen türkülerin tamamı olmadığı gibi, adında geçmese de dörtlükleri içinde 

yayla adı geçen başka birçok türkü olması da muhtemeldir. TRT arşivindeki 4443 türkünün 

il ve bölgelere göre ve bunlar içinde yer alan yayla türkülerinin dağılımı şöyledir: 

 

 

 

 

                                                

1

 Özbek, Türkülerin Dili adlı ansiklopedik eserinin kapak sayfasında çalışmasını TRT repertuarına girmiş ve 

yaygınlık kazanmış 5773 türkü metnini inceleyerek hazırladığını belirtmişse de biz elektronik ortamdaki TRT 

arşivinde bu sayıdaki arşive ulaşamadık. 

---

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun 

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun

 

231