Kitap Kapağı. cdr

Keywords: Mani, Trabzon, Transhumance, Culture, Plateau Life. 

 

Giriş 

Mâniler; genellikle yedi heceli ve müstakil dörtlüklerden oluşan, kafiye örgüsü aaba 

yahut  baca  şeklinde  uygulanan;  her  zaman  ana  tem  olan  sevginin  yanında,  toplumu 

ilgilendiren hemen hemen bütün temaların işlendiği, anonim halk şiirinin en çok sevilen, en 

yaygın ve en eski türüdür. (Çelik, 2005: 17-18) 

Mâniye  Türkiye’nin  çeşitli  bölgelerinde  ve  çeşitli  Türk  boylarında  farklı  isimler 

verilmektedir. Denizli yöresinde “mana”, Urfa’da kadınların söylediği mânilere “meani”, 

erkeklerin  söylediğine  “hoyrat”,  Kars,  Erzurum  ve  Artvin  yöresinde  “meni”,  İç  ve  Batı 

Anadolu’da “mâni”, Trabzon yöresinde “atma türkü”, Doğu karadeniz yöresinde “karşı-

beri”,  Irak  Türklerinde  “hoyrat/horyat”,  Azerbaycan’da  “bayatı  ve  mahnı”,  Kırım 

Tatarlarında  “mane”,  Kazan  Tatarları  ile  Kazak  ve  Kırgızlarda  “aytipa  ve  kayım”, 

Özbeklerde ise “koşuk ve aşula” gibi isimler verilmektedir. (Albayrak, 2004: 355) 

Mânilerin klasik şekli olan aaba kafiye düzenini ise özellikle Anadolu’nun kuzey-

doğu törelerinde, Karadeniz’in kıyı bölgelerinde ve İstanbul’un meydan kahvehanelerinde 

baca şeklinde olduğu ve bunun da aslında mâninin ilk şekli olup, aaba şeklindeki mânilerin 

daha sonra ortaya çıktığına dair görüşler de mevcuttur. (Boratav, 1978: 186) 

Mâniler  Anadolu  insanının duygu ve düşüncesini, değer yargılarını, beklentilerini, 

sevinç ve hüznünü, sitemlerini, ilençlerini, sevgilerini ve yaşam biçimlerini en iyi yansıtan 

türlerden  biridir.  Mâni  söyleyen  kişiler  elbette  söyledikleri  mânilerde  yaşadıkları  yörenin 

özelliklerini,  tarihi,  sosyal  ve  kültürel  değerlerini  bu  metinlere  de  yansıtmaktadırlar. 

Böylelikle icra ortamının metne bir tür yansıması diyebileceğimiz bir gerçeklikle Trabzon 

yöremizin  vazgeçilmez  bir  kültürel  olgusu  olan  yaylalar  da;  ağacı,  çimeni,  sisi,  dumanı, 

soğuk suyu, tozu, buzu, kızı, ayranı, çorbası, obası, eğlencesi ve çeşitli insan tipleri ile bu 

mani metinlerinde kendilerine yer bulabilmektedir. 

---

176 

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

 

Yöntem 

Biz bu çalışmamızda esas itibariyle Trabzon yöresinde çok fazla söylenen, yörenin 

sözlü  edebiyatına  büyük  katkısı  bulunan  ve  bir  geleneğin  ürünü  olan  mânilerde  yer  alan 

yayla kültürüne ve yayla hayatına dair malzemeyi tespit etmeye ve bu malzemenin yöre için 

taşıdığı değere dikkatleri çekmeye çalışacağız. Bu çalışmada kullandığımız yöntem yazılı 

kaynaklardan yararlanma yöntemidir. Yazılı kaynaklarda yayla hayatına dair tespit edilen 

maniler ise çeşitli başlıklar halinde tasnif edilmiş ve yayla kültürü açısından yorumlanmaya 

çalışılmıştır. Bunun için kullandığımız temel eser Prof. Dr. Ali Çelik tarafından 2005 yılında 

bilim dünyasına kazandırılmış olan “Manilerimiz ve Trabzon Manileri” adlı çalışmadır. Bu 

eserde 4191 adet mani yer almaktadır. Ayrıca; Dr. Mustafa Duman tarafından hazırlanmış 

olan “Trabzon Halk Kültürü” ve yine Prof. Dr. Ali Çelik’e ait olan “Trabzon Manilerinde 

Sosyal Hayat” gibi yazılı kaynaklardan da faydalanılmıştır. 

Metodolojik  olarak  ise  içerisinde  yayla  sözcüğü  geçen  mâniler  değerlendirmeye 

alınmıştır. Örneğin anlam bakımından bir yaylayı çağrıştırdığı halde; 

Soğuk soğuk sulardan  

İçti güzelim içti 

Bağrımu yaka yaka 

Geldi yanımdan geçti (Çelik, 2005: 390) 

şeklinde ifadesini bulan mâniler çalışmamıza dâhil edilmemiştir. Ayrıca konular kronolojik 

olarak ele alınmış; bir kısmı ise folklorun konuları bağlamında sınıflandırılmıştır.