Kislorodni tabiatda tarkalishi. Fizikaviy xossalari. Kimyoviy xossalari

Oltingugurt

Oltingugurt(Sulfur). Tabiatda erkin xolda uchraydi. Oltingugurtning Italiya, AkSh, Yaponiya, Rossiyada katta konlari bor.

FeS - temir kolchedani; ZnS – rux aldamasi; RbS - ko‘roshin yaltirog‘i; Vi₂S₃ - vismut yaltiroi; SaSO₄ • 2H₂O – gips; VaSO₄; MgSO₄ • 7H₂O;

Na₂SO₄ • 10H₂O glauber tuzi ko‘rinishida birikmalar xolida uchraydi. Oltingugurt neft, toshko‘mir, o‘simlik va xayvonlar tarkibida bo‘ladi.Oltingugurtning bir kancha allotropik shakl o‘zgarishlari bor.Odatdagi sharoitda mo‘rt sarik rangli kritsallar xosil kilib, 112,8^oS da suyuklanadi, =2,07 g/sm³.Suvda erimaydi, lekin CS₂, benzolda eriydi.

Rombik oltingugurt. 95,6^oS dan pas xaroratda barkaror. U oktaedrik romb xolida kritallanadi. Monoklinik yoki prizmatik oltingugurt. 95,6^oS dan yukori xaroratda uzun ignasimon kritallar xolida bo‘ladi.

119^oS da oltingugurt suyuklanadi. 160^oSda jigarrangga kiradi, 250^oS dan oshganda uning kovushkokligi kamayadi. 400^oS da xarakatchan, 446,6 S da kaynatdi. Agar oltingugurt kuchli kizdirib, keyin birdan sovutilsa, idishning tubida jigar-sarik yumshok oltingugurt xosil bo‘ladi, u kauchukka o‘xshab cho‘ziladi. Shunday oltingugurt platik oltingugurt deyiladi. Plastik oltingugurtning amorf shakl o‘zgarishi xisoblanadi.

Oltingugurtni gazlardan olish uchun N₂S va SO₂ ni yukori xaroratda katalizator ishtirokida o‘tkaziladi.

2N₂S + SO₂ = 3S + 2H₂O

Oltingugurt sulfatlarga uglerod ta’sir ettitilganda xam xosil bo‘ladi:

CaSO₄ + 4C = 4CO + CaS

Tibbiyot maksadlari uchun kerak bo‘ladigan oltingugurt natriy tiosulfatdan olinadi:

Na₂S₂O₃ + H₂SO₄ = H₂S₂O₃ + Na₂SO₄

H₂S₂O₃ = H₂O + SO₂ + S

Oltingugurtdan SS₂ , kora porox, gugurt, oltingugurtli bo‘yoklar, sulfat kislota va boshkalar olinadi.

Kimyoviy xossalari. Kuchli oksidlovchilar bilan, o‘zining elektronlarini berib kaytaruvchanlik xossasini namoyon kiladi.

S + O₂ = SO₂ S + 3F₂ = SF₆

S + 6HNO₃ = H₂SO₄ + 6NO₂ + 2HOH

kaytaruvchilar bilan oltingugurt oksidlovchi bo‘ladi:

1) Zn + S = ZnS 2) 3S + 6KOH = K₂SO₃ + 2K₂S + 3HOH

3) H₂ + S = H₂S 4) Na₂SO₃ + S = Na₂S₂O₃