Kishi biznes ha`m jeke isbilermenlik. Qalenov K

realizatsiyasinan u`lken payda aliw imkaniyatlarina iye boladi. 

Barliq  mu`lk  formalarinan  biyg`a`rez  ka`rxanalar  O`zbekstan  Respublikasinin` 

«Ka`rxanalar, birlespeler ha`m sho`lkemlerden alinatug`in saliqlar haqqinda»g`i Nizamg`a (1991 

jil  15  fevral`)  ha`m  Ministrler  Kabinetinin`  «Xaliq  tutiniwi  mallarin  islep  shig`ariwdi 

xoshametlew  maqsetinde  saliq  sistemasn  bekkemlew  haqqinda»g`i  qararina  (1994  jil  24  fevral` 

№

  93)  muwapiq  ma`mleket  ha`m  jergilikli  byudjetlerge  to`lenetug`in  saliqlar  tu`rindegi 

da`ramatlar derekleri belgilep berilgen. Bul saliqlardi engiziwden ko`zlengen maqset ma`mleket 

sotsialliq  kepilliklerinin`  isbilermenlik  xizmetin  ta`rtipke  saliwdan,  ta`biyiy  bayliqlardan  tejep 

paydalaniwdi ha`m a`tirapti azada saqlawdi xoshametlewden ibarat. 

Saliq saliw ob`ekti, ka`rxananin` esabat da`wirindegi jalpi da`ramadi bolip esaplanadi.  

Saliq  saliw  bazasi  bolip,  saliq  to`lewshi  dep  esaplang`an  ka`rxanalarg`a  saliq  saliw 

maqsetlerinde  materiallik  ha`m  og`an  ten`lestirilgen  basqa  qa`rejetler,  sonday-aq  ma`jbu`riy 

to`lemler esaplanadi. 

Isbilermen  ka`rxanalardan  esaplap  shig`ilg`an  saliq  saliw  bazasina  muwapiq  saliq 

stavkalari to`mendegi tu`rde belgilenedi: 

1.

 

mu`lkshiliktin`  barliq  formasindag`i  ka`rxanalardin`  da`ramatlarina  17  %  payda  salig`i 

to`lewshiler  36 % stavka boyinsha saliq salinadi; 

2.

 

videosalonlar,  auktsionlar,  kazinolar,  pul  utisi  shig`atug`in  oyin  avtomatlari, 

ma`mleketke  qarasli  bolmag`an  mekemeler  o`tkeretug`in  lotareya  oyinlarinin`  ha`m  g`alaba 

kontsert-tamasha  shoulari  o`tkeriwden  alinatug`in  da`ramatlarg`a  60  %  stavka  boyinsha  saliq 

salinadi; 

3.

 

shet  el  kapitalinin`  u`lesi  ustav  fondinin`  30  %  inen  kemin  qurag`an  qospa 

ka`rxanalardin`  da`ramatlarina  ustav  fondinda  shet  el  kapitalinin`  u`lesi  30  %  ten  ko`p  bolg`an 

ka`rxanalardin`,  sonday-aq,  shet  el  ka`rxanalarinin`,  olar  filiallarinin`  ha`m  shu`ba 

ka`rxanalarinin` da`ramatlarina bolsa 10 % stavka boyinsha salinadi; 

Ustav  fondina  shet  el  kapitali  bolg`an  qospa  ka`rxanalar  shet  el  qatnasiwshilarinin` 

da`ramatlari  shet  elge  o`tkerilip  atirg`anda,  O`zbekstan  Respublikasinin`  xaliq  araliq 

sha`rtnamalarinda  basqa  ta`rtip  belgilenbegen  bolsa,  olarg`a  15  %  ko`lemde  saliq  saliwi 

belgilengen.  

4.

 

ka`rxananin`  aktsiyalar  boyinsha  aling`an  dividentlerden  tu`setug`in  da`ramatina 

ha`mde  basqa  ka`rxanalardin`  ustav  fondina  kirgizilgen  kapitallardan  aling`an  basqa 

da`ramatlarina 15 % stavka boyinsha saliq saliw ta`rtipleri belgilengen; 

5.

 

Sawda ka`rxanalarinin` da`ramatlilik da`rejesine qaray jalpi da`ramattan bo`listirilgen 

stavkalar boyinsha saliq Ministrler Komitetinin` «Sawda ka`rxanalari ha`m sho`lkemlerine saliq 

saliwdag`i  ayrim  o`zgerisler  haqqinda»g`i  qararinda  (1994  jil  16  mart  №  138)  ko`rsetilgen  1-

kestege muwapiq engiziw jumislari belgilengen ha`m a`melde qollanilmaqta. 

 

2-keste 

Mu`lkshilik formasinan biyg`a`rez sawda ha`m uliwma awqatlaniw  

ka`rxanalarinin` jalpi da`ramatlarina bo`listirilgen saliq stavkalari 

 

Da`ramatlili

q da`rejesi 

Sawda ka`rxanalarinin` 

da`ramatliliq da`rejesi (jalpi 

da`ramatlardin` tovar aylanisina 

qatnasi) 

Sawda ka`rxanalari boyinsha jalpi 

daramatqa saliq stavkalari, % esabinda 

jaylasqan, ornina qarap 

---

 

37 

Ko

`tere 

sawda 

Usaql

ap satiw 

Uliw

ma 

awqatlani

w 

Wal

a 

orinlarin

da 

Awi

l 

orinlarin

da 

Alis ha`m 

tawli rayonlarda 

Kem 

bolg`anda 

17 

16 

39 

17 

16 

14 

Artiq 

bolg`anda 

17 

16 

39 

50

* 

50

* 

50

* 

* -stavka daramatliliqtan belgilengen da`rejelerinen artiq bolg`an da`ramatlarna qarap 

qollaniladi. 

 

6.  awil  xojalig`i  menen  shug`illanatug`in  diyqan-fermer  xojaliqlarinin`  paydasinan 

alinatug`in  saliq  to`lemlerinin`  stavkalari  olardin`  rentabellik  da`rejesine  u`zliksiz  baylanisli 

tu`rde  belgilenedi.  Xojaliqtin`  rentabellik  da`rejesi  25  %  ke  shekem  bolsa  3  %  ke,  25  %  ha`m 

onnan artiq bolsa 20 % saliq stavkalari alinadi.  

Respublika  territoriyalarinda  islep  shig`arilip  atirg`an  ayrim  aktsizli  o`nimlerge  aktsiz 

salig`i to`mendegi ta`rtipte qollaniladi: