Kirisiw. Programmalıq qurallar hám olardıń klassifikasiyası, pedagogikalıq dasturiy qurallar ham olardıń

Integrallashgan dasturiy vositalar. Хозирги кунда Mathematica 4 (2000 йил) ва Mathematica 5 (2003 йил) тизимлари кенг кўламда фойдаланилмоқда. Mathematica 4.0 ва Mathematica 5 тизимлари ўзларининг қулай ва тушунарли интерфейси (фойдаланувчининг мулоқот муҳити) ва турли-туман характердаги ҳисоблаш жараёнларига қўлланилиш имкониятининг мавжудлиги билан ўзларининг олдинги авлодларидан кескин фарққилади. Салкам 20 йил ичида Mathematica тизими такомиллашиб жуда катта муваффаққиятларга эришди. Шу кунларда муҳандислар, иқтисодчилар, аниқ фанлар мутахассислари ўзларининг илмий тадқиқотларида Mathematica дастурий тизимининг имкониятларидан унумли фойдаланмоқдалар. Жаҳоннинг етакчи университетлари ўзларининг ўқув жараёнларига бу тизимни кенг кўламда жорий қилганлар. Ўрта умумий таълим ўқувюртларида( масалан, Ҳиндистонда) Mathematica дастурий тизимини ўқувчиларга аниқ фанларни ўқитишда муваффақиятли қўлламоқдалар. Mathematica дастурий тизимидан фойдаланиш бўйича АҚШ дан кейинги иккинчи ўринни эгаллаб турган мамлакат – Японияда, Mathematica дастурий тизимининг буйруқлари, функциялари, маълумотлар тизими ва интерфейси япон тилига ўгирилган.

МДҲ мамлакатлари орасида бу соҳада Белоруссия республикаси пешқадамлик қилмоқда.

Шундай табиий савол туғилади: «Шунча илм аҳлини, муҳандисларни, қолаверса ўқитувчи – профессорларни, талабаларни ўзининг имкониятлари билан ўзига ром қилган бу тизимнинг имкониятлари қай даражада? У ўзининг қайси томонлари билан мавжуд тизимлар ва дастурлаш тилларидан фарқ қилади?»

Mathematica дастурий тизими, аввало сонли ва аналитик(символли) ҳисоблашларни юқори тезликда ва аниқ бажаришган мўлжалланган дастурий тизимдир. Бундан ташқари, Mathematica дастурий тизими - компьютер алгебраси тизимлари - Maple, Mathcad, Matlab, Derive, Statictica ва бошкалари орасида энг пешқадами ҳисобланади.

Бу тизим, юкорида саналган тизимлар каби, амалий дастурлар таъминоти (АДТ) яратувчи мутахассислар учун қуйидаги:

• 
  математик амаллар: ифодаларни соддалаштириш, улар устида алгебраик шакл алмаштиришлар бажариш, турли тенглама ва тенгсизликларни сонли ва аналитик ечиш, дифференциаллаш, интеграллаш, матрицалар устида алгебраик амалларни бажариш, оптималлаш масалаларини ҳал қилиш , турли кўринишдаги (ошкор,ошкормас, параметрик ва ҳ.к) функцияларни графикларини ясаш масалаларни тез ва аниқ амалга ошириш;
  
• 
  ҳужжатлар ва дастурларни яратиш ҳамда таҳрирлаш имкониятини берувчи матн муҳаррирлари;
  
• 
  фойдаланувчилар учун интерактив режимда (бевосита мулоқот асосида) ишлаш имкониятини берувчи кўп ойнали интерфейс;
  
• 
  юқори савияда ташкил этилган маълумотнома тизими;
  
• 
  аналитик ва сонли ифодалар устида амаллар бажарувчи процессор;
  
• 
  мулоқот жараёнида йўл кўйилган ноаниқликларни кўрсатувчи диагностика тизими;
  
• 
  тизимнинг бевосита ядросига бириктирилган тайёр дастур ва функциялар кутубхонаси;
  
• 
  тизимни қўллаш ва мавжуд математик усулларни татбиққилиш учун зарур буладиган дастурлар мажмуаси (амалий дастурлар комплекси);
  

воситалардан унумли фойдаланиш имконини беради.

Юқорида саналган воситалар амалий дастурий таъминот яратиш жараёнида ўрганиладиган масаланинг математик моделини қуриш, ҳисоблаш усулларини танлаш,ҳисоблаш экспериментларини ўтказиш ва олинган натижаларни таҳлил қилиш жараёнини тўлиқ автоматизациялаш имконини беради. Бу эса АДТ ни ташкил этишнинг процедурасини ва масалаларни ЭҲМ да ечишнинг анъанавий кетма-кетлигини тубдан ўзгартиришга олиб келади.

Ҳозирги кунда амалий масалаларни сонли ва аналитик ечишда Mathematicaдан ташқари Maple, Mathcad, Matlab, Derive, Statistica ва шунга ўхшаш дастурий тизимлар ҳам кенг қўлланилмоқда.Фойдаланувчи олдида, табиийки,қуйидагича савол пайдо бўлади: «Мавжуд тизимлардан қайси биридан қандай шароитда фойдаланиш мақсадга мувофиқ?»

Ушбу саволга жавобни қуйидагишакўриш мумкин: