Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

U’lken yarımsharlardın’ qabıq bo’liminin’ rawajlanıwı.
U’lken yarımsharlardın’ qabıg’ının’ rawajlanıwı filogenetikalıq jaqtan jan’a du’zilis sıpatında ontogenezdin’ uzaq da’wirlerinde keshedi. Bala-tuwılıw payıtında u’lken yarımsharlardın’ qabıg’ı eresek adamlardag’ı ta’qlette du’ziliske iye boladı. A’dette qabıqtın’ u’sti bala tuwılg’annan keyin mayda qarıqlardın’ h’a’m bu’klemlerdin’ qa’liplesiwinin’ esabına a’dewir u’lkeyedi. O’mirinin’ birinshi ayının’ ishinde qabıqtın’ rawajlanıwı og’ada jedel tempte boladı. Ko’pshilik neyronlar jetilisken formag’a iye boladı. Nerv kletkalarının’ mielinizatsiyası keshedi. Ha’r qıylı qabıq zonaları bir tegis jetilispeydi. Somatosensorlıq h’a’m dvigatellik qabıq a’dewir erte, ko’riw h’a’m esitiw qabıg’ı bir qansha kesh jetilisedi. Proektsiyalıq (sensorlıq, motorlıq) zonalardın’ jetilisiwi tiykarınan 3 jasqa kelip tamamlanadı. Assotsiativlik qabıq a’dewir kesh jetilisedi. Jeti jasqa kelip assotsiativlik oblasttın rawajlanıwında a’dewir sekiriw payda boladı. Biraq onın’ strukturalıq jetilisiwi - nerv kletkalarının’ differentsiatsiyası, neyronlıq ansamblinin’ qa’liplesiwi assotsiativlik qabıqtın’ miydin’ basqa bo’limleri menen baylanısı jas o’spirimlik da’wirine shekem rawajlanıwın dawam etedi. Qabıqtın’ man’nay oblastı a’dewir kesh jetilisedi. U’lken yarımsharlardın’ qabıg’ının’ strukturasının’ a’ste-aqırın jetilisiwi joqarı nervlik xızmettin’ jasqa qaray o’zgesheliklerin h’a’m mektepke shekemgi, kishi mektep jasındag’ı balalardın’ minez-qulıqlıq iskerlik reaktsiyaların anıqlaydı.


Elektroentsefalogramma.
U’lken yarımsharlardın’ qabıg’ının’ funktsionallıq aktivliligin h’a’m onın’ qabıq astı du’zilisler menen qatnasın u’yreniw ushın miydin’ biotokların registratsiyalaw metodı ken’ qollanıladı. U’lken yarımsharlardın’ qabıg’ındag’ı nerv elementlerinin’ summarlıq postsinaptikalıq aktivligin bas qutısının’ u’stinen registratsiyalaw - elektroentsefaloramma delinedi.
Miydin’ funktsionallıq aktivliligin obektiv u’yreniw mu’mkinshiligin jaratatug’ın elektroentsefalogramma, ma’nili aytqanda miydin’ aynası delinedi.
Ha’zirgi zaman elektronlıq apparaturalar bas qutısının’ u’stinen bir waqıttın’ o’zinde ko’pshilik tochkilerden bioelektrlik potentsiallardı registratsiyalaw mu’mkinshiligin beredi. Ko’p kanallı elektroentsefalograf,-bul pribor biopotentsiallardı ku’sheytkishten h’a’m registratordan turıp u’lken miy yarımsharlarının’ qabıg’ının’ bo’limlerinin’ elektrlik aktivliligin bas qutısındag’ı proektsiyalıq oblastlarda bir waqıttın’ ishinde registratsiya etiw mu’mkinshiligin beredi.
U’lken adamlarda EEG-da ritmikalıq elektrlik terbelistin’ tiykarınan 4 tipi ajıratıladı, olardın’ h’a’r biri ma’lim bir funktsionallıq jag’day ushın xarakterli.
Alfa () ritm-tınısh, tetiklik jag’dayında registratsiya qılınadı. Ol u’lken yarımsharlar qabıg’ına kelgen informatsiyalardı qabıllaw qayta islew ushın optimal fon ekenligi ko’rsetilgen. Bul ritmnin’ jiyligi sekundına I den 13 terbeliske shekem. Eresek adamlar ushın ko’binese jiyiligi 10 gts bolg’an -ritm xarakterli.
Betta ()-ritm – aktiv, tetiklik jag’dayına xarakterli. Ol ku’tilmegen titirkendiriwdin’ ta’sirinde aqılıy ku’shleniwde gu’zetiledi. Qabıqtın’ nerv elementlerinin’ qozıwın sa’wlelendiretug’ın -ritm, joqarı jiyiligi menen xarakterlenedi. (14-50 gts).
Teta ()-h’a’m delta (b)-ritmler wyqı waqtında gu’zetiledi. Sonın’ ushın onın’ jiyiligi 4-7 h’a’m 13 gts. Bul ritmler, eresek adamlarda tetiklik jag’dayında miydin’ qabıq astı dientsefal du’zilisinin’ joqarı aktivliligine baylanıslı bolg’an patologiyalıq jag’daylarda gu’zetiledi. Sonday-aq teta-ritmler ku’shli emotsionallıq ku’shleniwde payda bolıwı mu’mkin.