Birinshi gruppaǵa erte báhárgi, Tuqimniń óniwi ushın 5 0S den tómen temperatura talap etetuǵın hám maysaları suwıqqa shıdamlı arpa, biyday, sulı, noqat, ayǵabaǵar, qant láblebi, china, kóp jıllıq hám bir jıllıq ot (vika, seradella) hám basqa eginler kiredi. Bul eginler kópshilik rayonlarında jer jetiliwi menen, báhárdiń bası yamasa ortalarında egiledi.
Ekinshi gruppaǵa ıssısevar, suwıqqa shıdamsız, tuqiminıń óniwi ushın 8-120S Zárúr bolǵan eginler- mákke, paxta, tarı, makke, salı, saya, lobıya, yereng'oq, kunjut hám de barlıq palız eginleri qawın, ǵarbız, oshqovoq hám basqalar kiredi. Bul eginler topıraqtıń ústki bólegi (0-10 sm) 10-140S qizǵanda egiledi.
Egiw norması. Bir gektar jerge egiletuǵın Tuqimniń salmaqlıq muǵdarı egiw norması dep ataladı. Egiw norması egindiń túrine, Tuqimniń absolyut salmaǵına, iri-maydalıǵı, o'nib shıǵıw dárejesi, tazalıǵı, egiw usılına hám basqalarǵa baǵlıq boladı. Bir gektar jerge egiletuǵın Tuqim mıń yamasa million dana esabında ańlatpalansa, egiw normasın jáne de anıqlaw oyda sawlelendiriw múmkin. Egiw normasın kilogramm esabında qo'yidagi formula menen ańlatıw múmkin.
E=S x O
Bunda S-bir gektar jerge egiw ushın sarplanatuǵın kondision Tuqimlar sanı ;
O-1000 dana Tuqimniń salmaǵı.
Eger 1000 dana salı Tuqimniń ortasha salmaǵı 35 g bolsa bir gektar jerden 5 mln top nál alıw ushın (5 mln x 35 g/=175 kg) Tuqimlıq salı egiw kerekligi anıqlanadı. Tuqimniń xojalıq tárepten jaramlılıǵı tómen bolsa, egiw normasın ońlaw tiykarında tuwrılanadı. Eger Tuqimlıq salınıń xojalıqqa jaramlılıǵı 95% ni tashkil etse, gektarına egin norması 175x100/95=184,2 kilogramni quraydı.
Tuqim egiw norması, sol egin egilip atırǵan xojalıqtıń topıraq -ıqlım sharayatına, egiw múddetine hám usılına qaray ózgeredi. Shigit egiw norması egiw usılına baylanıslı. Orta talshıqlı g'o'za sortları ushın egiw norması tómendegishe bolıwı usınıs etiledi (10 keste).
Egiw norması tuwrı belgilengende, hár gektar jerde ósimlikler tiyisli qalıńlıqta unadi hám joqarı ónim jetiwtiriledi. Túkli shigit seruyalab egilgende, gektarına 60 kg, tuksizlentirilgen shigit anıq muǵdarda uyalab egilgende 25-30 kg Tuqimlıq sarplanadı.
Egiw usılına kóre shigit egiw norması (ga/kg)
Egiw usılı, sm
|
Tukli shigit
|
Tuksiz shigitti uyalarǵa belgilengen muǵdarda egiw
|
60x10
|
40-45
|
25-28
|
60x15
|
35-40
|
22-35
|
60x45
|
45-55
|
25-30
|
60x60
|
35-40
|
25-30
|
60x25
|
90-100
|
25-30
|
90x5
|
40-50
|
25-28
|
90x10
|
40-45
|
21-35
|
90x20
|
35-45
|
22-25
|
Gúzgı biyday, egiw norması jawınnan suw ishetuǵın jerlerde, paydasız hám suw menen kem taminlanganligi sebepli suwǵarılatuǵın jerlerge salıstırǵanda kem boladı. Tuqimdi egiw norması jawınnan suw ishetuǵın jerlerdiń sharayatına qaray hár túrlı boladı. Tog'oldi hám tawlıq regionlarda kóbirek, tegislik hám do'ngli tegis regionlarda kemrek Tuqim sarplanadı. Soǵan kóre, bunday jerlerde bir gektar jerge 2, 0-2, 5 mln dana, yaǵniy 60 -70 kg den 120 -125 kg ge shekem Tuqim sarplanadı.
Suwǵarılatuǵın jerlerdiń ónimliligi joqarı hám suw menen jetkilikli taminlanganligi sebepli ósimlik qalıńlıǵın asırıw esabına joqarı ónim alınadı. Sol sebepli suwǵarılatuǵın jerlerde Tuqim egiw norması jawınnan suw ishetuǵın jerlerge salıstırǵanda eki ese kóp, yaǵniy gektarına 4-5 mln dana Tuqim eqilishi kerek.
Professorler Ye. P. Gorelov hám N. Xalilov (1981) Samarqand wálayatındaǵı tájiriybeleri nátiyjeleri sonı kórsetedi, biologiyalıq gúzgı túrlerdi optimal egiw norması gektarına 3, 0 mln. dana Tuqim, biologiyalıq báhári túrlerniki bolsa, gektarına 4, 5 mln dana Tuqim ekenligi anıqlandi.
P. Babamirzayev (1998) dıń alıp barǵan tájiriybelerinde bolsa, Qashqadárya wálayatınıń suwǵarılatuǵın jerlerde biologiyalıq báhári hám ekinshi mártebe túrlerdi maqul túsetuǵın egiw norması, gektarına 4, 0 mln kógergish Tuqim yamasa gektarına 180-200 kg Tuqim ekenligi anıqlandi.
Sonday eken, gúzgı biydaynı egiw norması Tuqimlıqtıń sapası hám de egiw sharayatına qaray 180-220 kg bolıwı kerek.
Egiw múddetleri de egiw normalarına tásir etedi. Egiw optimal múddetlerden keshikkanda egiw norması asıriladı. Kesh egilgen ósimliklerde tuplanish koefficienti kem boladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |