Kirish,,0'rta asrlar tarixi haqida

Ijtimoiy hayot. Angl-sakslarda urug`chilik munosabatlari uzoq davom etgan. Aholining asosiy qismi erkin kishilardan tashkil topgan. Ular mustaqil dehqonlar bo`lib, gaydalarga ega bo`lganlar.

Ayni paytda jamiyatda tabaqalanish jarayoni ham kuchayib borgan. Chunonchi, katta yer egasining xuni mustaqil dehqon xunidan 6 marta ko`p bo`lgan. Aholi tarkibida yarim erkin kishilar qatlami ham mavjud bo`lgan. Ular o`z yerlariga ega emasdilar. Erkin kishilar ma'lum shartlar evaziga er/lar yerini ishlab berganlar.

Angl-saks jamiyatida jamoa boshqaruvi mavjud edi. Uning asosi qishloq bo`lib, oqsoqol boshqargan. Mamlakat grafliklarga bo`lingan. Ularni sherif deb ataluvchi davlat amaldori boshqargan. Sheriflar qishloq jamoalari vakillarining majlisi (u yuzboshilar majlisi deb atalgan) bilan hisoblashishga majbur bo`lganlar.

Qirol huzurida „Donolar kengashi" (vitenagemont) chaqirilib turilgan. Bu kengash katta vakolatlarga ega edi. Chunonchi, u qirol chiqargan qonunlarni tasdiqlagan. Kengashning tasdig`isiz qirolning biror-bir in'omi amalga oshmas edi. Kengash, ayni paytda, davlatning Oliy sudi hisoblanardi.

U qirol saylash va uni taxtdan mahrum etish vakolatiga ham ega bo`lgan.

X asrga kelib ijtimoiy hayotda chuqur o`zgarishlar yuz bergan. Katta yer egaligi tobora avj ola boshlagan. Qirol maxsus yorliqlari bilan yirik feodallar va cherkovga ular foydalanib kelgan yerlarni xususiy mulk qilib bera boshlagan.

Bundan tashqari, katta yer egalariga dehqonlarni sud qilish va ulardan soliq yig`ish huquqi ham berilgan. Feodal munosabatlarning chuqurlashib borishi dehqonlar chek yerlari hajmining kamayishiga olib kelgan. Oqibatda dehqonlar o`z yerlarining 3/4 qismini yo`qotganlar.

Dehqonlar katta yer egalari „homiyligiga" o`tishga majbur edilar. Qirol Etelstanning 930- yilda chiqargan farmoniga ko`ra, har bir erkin kishi o`ziga xo`jayin (lord) topishi shart edi. Davlat shu tariqa dehqonlarning katta yer egalariga qaram bo`lib borishini qonunlashtirib qo`ygan.