Kirish xo`jalikning umumiy xarakteristikasi

8. KASALLIKNING PATOGENEZI, KECHISHI, VA KLINIKOMORFOLOGIK O‘ZGARISHLAR
Sil kasalligining yashirin davri 2-6 hafta davom etadi. Kasallikning kelib chiqish muddati makroorganizmning rezistentlik holatiga va qo‘zg‘atuvchining virulentligiga bog‘liq. Kasallik yuqqandan keyin, uning klinik belgilari namoyon bo‘lgunga qadar, ba’zan oylab vaqt o‘tishi mumkin. Sil kasalligi asosan surunkali kechadi. Shuning uchun uning klinik belgilariga qarab diagnoz qo‘yish ancha qiyin. Ko‘p hollarda tananing harorati o‘zgarmaydi. Kasal hayvon asta - sekin oriqlay boshlaydi, ishtahaning pasayishi sezilmaydi. Ko‘pinchalik kasal belgilarsiz o‘tadi. Uni asosan allergik, serologik tekshirishda aniqlanadi. Kasal hayvonlar asosan so‘yilganda aniqlanadi. Patologik jarayonning joyiga qarab: o‘pka va ichak shakllari; yelin va seroz qobig‘ida (marvarid) va organizm bo‘yicha tarqalgan shakllar farqlanadi. Undan tashqari ochiq – faol (balg‘am bilan yo‘talda qo‘zg‘atuvchi chiqadi) va yopiq kapsulali shakllar (qo‘zg‘atuvchi chiqmaydi) mavjud . Qoramolda ko‘proq o‘pka shakli kuzatiladi. Bu shaklda tana tharorati ko‘tariladi, kam, ammo kuchli yo‘tal bo‘ladi, ishtaha pasayadi, tez nafas olish, kaxeksiya (o‘ta ozish) kuzatiladi. Sil kasalligida o‘pkaning zararlanishi yo‘tal bilan kechadi. Kasallikning boshlang‘ich davrida kam, kuchli va qisqa yo‘tal, keyinchalik esa kuchsiz, lekin azob beruvchi yo‘tal paydo bo‘ladi. Bu holat ayniqsa ertalab, sovuq paytlari aniq namoyon bo‘ladi. Tuberkulinga ijobiy reaksiya mikobakteriya bilan zararlangandan 14 - 40 kun keyin paydo bo‘ladi. Shilliq pardalar oqimtir bo‘ladi, ichaklarda yallig‘lanish tufayli kasal hayvonlarda diareya kuzatilishi mumkin. Yelinda limfa tugunlari kattaradi. Organizm bo‘yicha tarqalgan tuberkulyozda teri ostida joylashgan yuzaki limfa tugunlar kattaradi. Cho‘chqalarda sil kasalligi klinik belgilar namoyon bo‘lmasdan kechadi. Bazi hollarda limfatik tugunlarning o‘zgarishi ko‘zga tashlanadi. O‘pka zararlanganda yo‘tal bilan kechadi, kasal cho‘chqa vaqti-vaqti bilan qusadi va nafas olish qiyinlashadi. Qo‘y va echkilarda sil juda kam uchraydi va biror belgisiz kechadi. Agar patologik jarayon kuchli kechsa, u qoramollardagidek bo‘ladi. Parrandalarda tuberkulyoz surunkali aniq klinik belgilarsiz o‘tadi. Organizmga tarqalgan tuberkulyoz kuzatilsa, tuxum olish keskin pasayadi, kaxeksiya, holsizlanish, ichakda diareya, jigarda sariqlik kuzatiladi. Ayrim hollardagina tovuq kafti atrofida o‘smasimon tugunlar kuzatiladi