Кириш рввиПУ

Amaliy mashg’ulot-3

Ekskavatorlarning elektr yuritmalari va elektr ta’minoti sxemalari bilan tanishish

Ekskavatorlar tsiklli ishlovchi qazib-yuklash mashinalari hisoblanib, jinslarni yoki tuproqni qazish va ularni transport mashinalariga yuklash ishlarini bajaradi.

Ekskavatorlar qo’llanishiga ko’ra konchilik va qurilishda ishlatiladigan turiga bo’linadi. Konchilik ekskavatorlari qurilish ekskavatorlari bilan taqqoslaganda o’zining katta vazni, gabariti, quvvati va yanada og’ir ish sharoitlarda ishlashi bilan tavsiflanadi. Modomiki, konchilik ekskavatorlari asosan karьerlarda ishlatilib, dizelli uzatmalar bu yerda cheklangan qo’llanish olgunlariga qadar bu mashinalarga gaz bilan ifloslanish bo’yicha maxsus talablar qo’yiladi va ko’pchilik karьerlardagi ekskavatorlar 6 kV kuchlanishli yoki (10-35 kV)dan ko’proq uch fazali o’zgaruvchan tokda ishlaydi.

Ba’zi karьerlarda dizelli ekskavatorlardan foydalanish elektr tarmog’ini tarmoqlanishi zaruratidan voz kechish imkonini berdi va elektr energiyani qismlarga bo’lib, uzilishi uskunalarni bekor turib qolishini kamaytirishiga olib keldi. Karer gusenitsali ekskavatorlari ko’p dvigatelli uzatmaga ega: mexanizm uzatmalari bosimi, ko’tarilishi, burilishi va yurishi va shuningdek yordamchiga esa: kompressor uzatmalari, nasoslar va ventilyatorlar, dvigatellarga ega.

Elektrsimda o’zgarmas va o’zgaruvchan tok bo’lishi mumkin ( kam quvvatli –o’zgaruvchan tok, o’rta va katta –o’zgarmas tok)

3.1-Rasm – Karьer ekskavatorining quvvatlanish chizmasi 1 Elektr uzatish havo yo’li 6-10 kV, 2 Zaryadsizlagich, 3 Tayanch, 4 Yuqori volьtli ulash punkti,

5 Yuqori volьtli egiluvchan kabelь, 6 Ekskavator, 7 Kiritiladigan korobkaning tayanch izolyatorlari,8 Yuqori volьtli aylanma tok qabul qilgich, 9 i 10 birinchi va ikkinchi yuqori volьtli kabelli tutashtirgich

O’zgaruvchan tokning elektrsimi o’zgartirgich qurilmaga ega bo’lib, u tarmoq dvigateli va o’zgarmas tokning generatorlar guruhi yoki o’zgarmas tokning tristorli o’zgartirgichidan iborat.

Yordamchi mexanizmlar uzatmasi uchun qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron dvigatellar qo’llaniladi.Ekskavatorga egiluvchan kabel EEK (ekranlashtirilgan egiluvchan kabel ) orqali 6 kV kuchlanish uzatiladi yoki tarqatish yoki ulash nuqtasidan 6kV kuchlanishli karьer tarmog’idagi havo liniyasidan yoki kabeldan quvvatlanayotgan SHEHK ( shlangli egiluvchan havo kabeli) orqali uzatiladi.

Zamonaviy karьer ekskavatorlarining asosiy ishchi mexanizmlari o’zgarmas tok dvigatelida uzatmaga ega bo’lib, u bir valda aylanayotgan yuqori volьtli dvigatelь bosh uzatmasi generatordagi o’zgarmas tok (asinxron yoki sinxron) yoki tristorli rostlash o’zgartirgichdan quvvatlanadi.

Ekskavator dvigatelining asosiy uzatmalarini boshqarish uchun quyidagi boshqarish sistemasi qo’llaniladi:

• 
  SMU-G-D yoki EMU-G-D elektr mashina yoki magnit kuchaytirgich kuchidan;
  
• 
  SMU-PMU-G(generator)-D(dvigatelь)magnit kuchaytirgichi bilan magnit kuchaytirgich oralig’i kuchi birikishidan;
  
• 
  oraliq magnit kuchaytirgichdan tristorli statik o’zgartirgich bilan birgalikda fazarostlagichni boshqarish cho’lg’amining chiqish joyidan ulanishidan;
  

Barcha ekskavatorlarning asosiy uzatmalari G-D tizimida ishlaydi shunday ataladigan ekskavatorlar tavsifi bo’yicha (6-rasmda)keltirilgan, tok yuklamasidan dvigatel tezligi bilan bog’liq bo’lgan, statik joiz statik chegara holatiga erishish elektrodvigatelni tezligini keskin pasaytirib berishni ta’minlovchi deyarli to’liq to’xtatishgacha olib keladigan (to’xtatadigan rejim).

Boshqarish tizimining asosiy vazifasi elektr uzatma tok diagrammasini shakllantirishni, tezlikni oshirib berishni ta’minlab beruvchi, belgilangan vaqtda elektrodvigatelni reversivlash va tormozlash vazifalarini o’z ichiga oladi.

O’tish jarayonlarini shakllantirish va zarur statistik xususiyatlar boshqaruv tizimi orqali amalga oshiriladi.

Generator kuchaytirgichi bo’yicha yoki magnit kuchaytirgichli elektrmashinalar asosiy zanjirdagi tok bo’yicha o’zaro moslashuvchan manfiy aloqasi barqarorlashtiruvchi deb aytiladi.

Moslanuvchan bog’lanish tezlikni qo’llab-quvvatlash uchun chiqish miqdorini o’zgarmasga o’zgartirishga ya’ni masalan o’tish jarayonlarida jadallashtirishni cheklash yoki tezlikni rostlash uchun xizmat qiladi.

Bundan tashqari, moslanuvchan bog’lanish qayta rostlash miqdorini cheklashda shuningdek tizimning barqaror ishlashiga erishish uchun ham xizmat qiladi.

Keyingi vaqtlarda generatorlarni qo’zg’otishni boshqarish uchun tristorli o’zgartirgichlardan keng foydalaniladi. Elektrmashina yoki magnitli kuchaytirgichlar yordamida G-D tizimi bo’yicha elektr uzatmalarni boshqarish juda ham murakkab. Tristor o’zgartirgichli generatorlarni qo’zg’otish chizmasi elektr uzatmani boshqarish tizimida inertsion elementlarni o’z ichiga olgan ketma-ketlik kam sonni tashkil qiladi, bu o’z navbatida tizimda kuchaytirish umumiy koeffitsientini oshishiga imkon beradi va shu bilan birga xatoni rostlashni kamaytiradi.

Magnit kuchaytirgichli va elektrmashinalar chizmalarda boshqarish bilan elektrouzatmaning tashqi xususiyatlarini to’ldirish statistik koeffitsienti odatda K = 0ga teng, 8^0,85 va tristorli qo’zg’otishni qo’llash bilangina K =0,9^0,92ga yetkazilishi mumkin. Tashqi xususiyatini to’ldirishda koeffitsientning keyinchalik oshib borishi cheklanadi, bir tomondan tok keskin uzilganda potentsiometr quvvati oshib borsa, ikkinchi tomondan esa tok bo’yicha yig’ish qurilmasi(mag­nitli yoki elektromashinali kuchaytirgich) teskari aloqasi tufayli cho’lg’amda o’zgarmas vaqtning oshib boradi.

Dvigatel uzatmasi soni. Bosh mexanizmlarning uzatmalari uchun ko’pincha bir mexanizmga bir yoki (ikki va undan ko’p) bir nechta dvigatellar qo’llaniladi. Ekskavator elektrodvigatel uzatmalarida yuklamaning bir tekisda taqsimlanishini ta’minlash uchun har bir dvigatelning o’z generatoridan quvvat olishini ko’zda tutadi, generator yakori zanjiri va dvigatelni chizma bo’yicha birlashtirish uchun qulay imkoniyat yaratadi, mexanizm va dvigatellarga dinamik yuklamani eng kam miqdorda(elektrharakatlanuvchi kuch) EHK bir tekisda taqsimlanishini ta’minlaydi.

Elektruzatmaning so’ndirish qobiliyati hisobidan dvigatelni induvidual quvvatlanishi o’tish jarayonlarida (haydash va tormozlash) tezlik va o’rnatilgan tezlikka yaqin oraliqlarni tanlashda eng kam dinamik yuklamani ta’minlaydi.

Bunday holatlarda oraliqni tanlashda yakorda moslshuvchan manfiy aloqa ta’siri va tok juda ham kam bo’ladi va generator bo’yicha to’liq namoyon bo’ladi.

Oraliq tanlangandan keyin tok oshadi, berkituvchi kuchlanish ham asta-sekin ortib boradi, e.d.s.bo’yicha esa moslashuvchan manfiy aloqa signali kuchsizlanib boradi.Tobora moslanuvchan aloqaning kamayishi yakor zanjirida tokning oshishini sekinlashtirishni ta’minlaydi, barcha o’tish jarayonlarida zarur ravonlikni to’liq ta’minlaydi. Biroq, yuklamani bir tekisda har bir dvigatelning o’z generatoridan induvidual quvvatlanish chizmasi ko’p dvigatelli uzatma tarmoqlarida yuklamani bir tekisda bo’lishini ta’minlash ularni bir guruhga birlashtiradi, ikki elektrodvigatel va ikki generatorni o’z ichiga oladi, shu bilan generator va dvigatelning langar zanjirini ketma-ket birlashtiradi. Generator va dvigatelning langar zanjiri ketma-ket ulanganida ham dvigatelь rivojlana borayotgan paytda ham tok bir xil bo’ladi. Dvigatel oqimidagi farq ehtimoli uncha ko’p bo’lmaydi va uncha ko’p bo’lmagan farqni chaqiradi. CHo’lg’am guruhlarda yuklamani imkoni bor tenglashtirish maqsadida generatorni qo’zg’atish uchun tokka ulanadi, bunda dvigatel mexanizmining har bir tarmog’ida yuklamani rostlash mumkin bo’ladi.

SHu bilan guruhlarga kiritish uchun dvigatel tanlashda, masalan burilish uzatmasi ko’p narsalarga: reduktor stakani mexanizm burilishi joylashuviga, mexanizmning mustahkamligiga, uzatish nisbatiga, boshqarish tizimiga, dvigatelь va generator qo’shimcha qutblari va induktivli –kompensatsion cho’lg’amga, bosh zanjirga tokning kamayishi va tezligini oshib borishini belgilashga va shunga o’xshash boshqalarga bog’liq bo’ladi. Tarmoqlarida yuklamani boshqarish uchun generatorning qo’zg’otish cho’lg’ami ketma-ket –parallel birlashtiriladi. Bir generatorli va ikki dvigatelli uzatmalar uchun generator va dvigatellar langar zanjirini ketma-ket birlashtirish chizmasi yanada keng tarqalgan. Generatorlar sonini kamayishi qayta o’zgartiruvchi agregatga mashinalarni yanada yengil konstruktiv joylashtirishni va burilish platformasida agregatlarning o’zini ham joylashishini ta’minlaydi.

Qo’zg’otish. Ekskavatorning asosiy uzatmalaridagi generatorni qo’zg’otishni boshqarish uchun, yurish va tyaga, bosim, burilish, ko’tarish elektrodvigatellarni statistik va dinamik xususiyatlarini shakllantirishda bir kaskadli tizim qo’llanilsa va katta tokli magnit kuchaytirgich uchun ikki kaskadli tizim qo’llaniladi. G-D tizimi bo’yicha elektrouzatmani katta tokli magnit kuchaytirgich har qanday amaliy ehtimol bo’lgan kuchayish koeffitsientlarida va hattoki stabillashtiruvchi aloqa yo’q bo’lgan taqdirda ham turg’un bo’ladi.

Katta tokli magnit kuchaytirgichlarda tokning juda tez oqib o’tishi hisobiga o’tish jarayonlarini boshqarishda va shu bilan birga dinamik xususiyatlaridagi samarasiz farqlanish ekskavatorning ish jihozlarida mexanik kuchlanish keskin pasayishiga olib keladi. SMU-G-D tizimida o’tish jarayonini tezlatish jadallashtirish va elektr mashinalar bosh zanjirida tok bo’yicha moslanuvchan teskari bog’lanishning naqdligi hisobiga erishiladi.

EKG-5A ekskavatorining elektr ta’minoti chizmasi va umumiy ko’rinishi.

Uzatma orqali ko’tarishni boshqarish chizmasi