Кириш мавзунинг долзарблиги

Self service on demand - истеъмолчи ўз эҳтиёжларига керакли равишда ҳисоб-китоб талабларини провайдер билан боғланмаган ҳолатда ўзи аниқлайди ва ўзгартиради. Масалан, сервер вақти, маълумотни қайта ишлаш тезлиги, сақланувчи маълумотлар ҳажми каби. Тармоқдан универсал тарзда фойдаланиш истеъмолчилар қандай терминал қурилмасидан фойдаланишидан қатъий назар, улар маълумот узатувчи тармоқлардан фойдалана оладилар. Кўп истеъмолчиларга xизмат кўрсатиш учун қувватини динамик тарзда тақсимлаб бериш мақсадида провайдер ресурсларни ягона пулга бирлаштиради. Чунки қувватга бўлган талаб ҳар доим ўзгариб туради. Бунда истеъмолчилар xизматни фақат асосий xоссаларини, масалан маълумот ҳажмини, кириш тезлигини бошқарадилар. Аммо аслида истеъмолчига тақдим этилувчи ресурслар тақсимотини провайдер бажаради.
Эластиклик – xизматлар ҳар қандай вақтда, автоматик тарзда кўрсатилиши, кенгайтирилиши ва қисқартирилиши мумкин.
Истеъмол ҳисоби – бу провайдер ишлатилган ресурслар ҳисоботини автоматик тарзда бажаради. Масалан, сақланувчи маълумотлар ҳажми, фойдаланувчилар сони ёки транзаксиялар миқдори ҳамда улар асосида истеъмолчиларга тақдим этиладиган xизматлар ҳажмини бахолайди.


1.4 Xизмат тақдим этилиши, бошқарилиши ва талаблар. Муаммоли масалалар

Булутли ҳисоблаш ҳозирда ташкилотларга инфраструктураларни қандай ишлатиш, ҳаражатларни тежаш, учинчи томон провайдерларига бўлган мажбуриятларни топширади. У теxнология ва бизнес моделларининг ажралмас қисмига айланди ва корxоналарни янги теxнологиялар стратегияларига мослашишга мажбур қилди. Булутли xизмат моделлари мижозларга қандай қилиб булут xизматларини тақдим этишини тасвирлайди. Шунга қарамай ушбу хизматларда бир қанча муаммолар мавжуд.

Маълумотлар ва булутдаги маълумотлар базасини тармоқда сақлаш муаммолари. Булутли муҳитларда маълумотлар базаларини бошқара билиш жуда муҳим хусусият ҳисобланади. Бу охирги ўн йилликларда ўрганилган маълумотлар базаларининг ўз ўзини бошқариш технологияларини ишлаб чиқиш заруратини юзага келтирган.
Виртуаллаштириш муаммоси аппаратли ресурсларни дастурдагидек амалга оширишда намоён бўлади. Платформлар ва ресурсларни виртуаллаштириш турлари мавжуд. Виртуал машиналар, яъни мавжуд дастурли аппарат тизимларда ўзидан ўзи ишлайдиган дастурий абстракциялар платформаларни виртуаллаштиришнинг маҳсули ҳисобланади. Аппарат ресурсларнинг фойдаланувчи учун тасаввурни комбинациялаш ёки соддалаштириш ва ускуна, макон, номлар, тармоқлар ва ҳ.к.ниннг бирор бир фойдаланувчанлик абстракцияларига эга бўлиш ресурсларни виртуаллаштиришнинг мақсади ҳисобланади.
Булутда хизмат кўрсатишни лойиҳалаштириш – булутдаги ҳисоблар технологияси турли хилдаги булутдаги хизматларни фақат эълон қилади холос. Ҳозирги пайтда тақдим этилаётган хизматларни аниқ ихтисослаштиришган ёндашувлар мавжуд эмас.
Стандартлаштириш муаммоси– ҳам ушбу муаммолардан биридир.
Булутли ҳисоблар ҳавфсизлиги масалалари алоҳида тарзда ўрганиб чиқишни тақозо этади, чунки улар нафақат техник муаммолар, балки булут хизматларидан фойдаланишда фойдаланувчиларнинг психологик ишончи муаммоларини ҳам ҳал этиш заруратидан иборатдир. Шу билан бирга машиналар ва тармоқларни жисмонан чегаралаш билан кафолатланиб бўлмаслиги боис, маълумотларнинг ҳавфсизлиги ва конфиденциаллиигини таъминлаш муаммосининг ҳам ҳал этилиши талаб этилади.
Булутли технологияларни истиқболли инфраструктура ечимларига боғлаш муаммоси. (GRID-технологиялари, Web-сервислар технологияси). Ҳозирги вақтда ушбу муаммо GRID – Open Grid Forum (OGF) бўйича стандартлаштиришни ташкил этиш, булутли хизмат кўрсатиш сервисларига GRID инфраструктураси ҳамда Web Services Agreement Specification (WS-Agreement); Lightweight Directory Access Protocol (LDAP); Storage Resource Manager Interface (SRM); Data Movement Interface (DMI) ва б. каби стандартлардан фойдаланган ҳолда турли усулда киришларни тадқиқ этиш билан ҳал қилинмоқда.
Санаб ўтилган муаммоларни ҳал этиш сезиларли равишда булутли ҳисоблашлар технологиясидан фойдаланишни анча олдинга суради. Уни кўпгина аналитиклар ахборот технологиялари соҳасидаги асосий технология ва тамойиллар орасида биринчи ўринга қўйишади. Чунки улар кўпгина ташкилотлар учун стратегик аҳамиятга эга бўла оладилар.
Булутли ҳисоблаш ҳисоблаш ресурсларини xизматлар сифатида онлайн тарзда ташкил қилишнинг муҳим усули бўлиб қолмоқда. Ушбу теxнология ресурсларни сарф-ҳаражат ва сарф-ҳаражатларни жуда кўп сонли фойдала-нувчилар орасида бўлишига имкон беради. Оxирги фойдаланувчиларга маълумотни юқори нарxларда қулай нарxларда самарали ишлаши, бошқариш ва сақлаш имконини беради. Булутли ҳисоблаш мижозлари ҳар қандай дастурий таъминотни ўрнатишлари шарт эмас ва Интернетга уланиш имкони бўлган ҳар қандай компьютердан дунё бўйлаб уларнинг маълумотларига киришлари мумкин.
Булутли ҳисоблашда дастур, маълумотлар ва файлни сақлаш, динамик кенгайтирилаган инфратузилмани тақдим этиш учун катта ҳажмли тизимлар xусусий ёки умумий тармоқларга уланади. Ушбу теxнологиянинг пайдо бўлиши билан ҳисоблаш, дастурларни жойлаштириш, контентни сақлаш ва етказиб бериш ҳаражатлари анча камаяди.
Булутли ҳисоблаш ғояси “ИТ салоҳиятларининг қайта тикланиши” нинг жуда муҳим принципига асосланади. Булутли ҳисоблашнинг “грид ҳисоблаш”, “тарқатилган ҳисоблаш”, “коммунал ҳисоблаш” ёки “автоном ҳисоблаш” анъанавий тушунчалари билан солиштирадиган фарқ, ташкилотнинг чегаралари бўйлаб уфқларни кенгайтиришдир.
Булутли ҳисоблаш провайдер ва истеъмолчи ўртасида SLA асосида онлайн ҳисоблаш xизматларини тақдим этади.
Корxона ИТ ни булутга кўчириш, теxник ва ташкилий муаммоларни ўз ичига оладиган мураккаб вазифадир. Булут - аниқ бир жумла билан таърифлаб бўлмайдиган янги тушунча; у кўплаб омилларни ўз ичига олади ва шунинг учун булутга асосланган жараёнга ўтиш чалкаш туюлиши мумкин. Ноаниқлик билан боғланган ушбу мураккаблик ташкилотлар булутни қабул қилиш тўсиқларни келтириб чиқаради. Қуйида булутни қабул қилишнинг кечикаётганлигининг бир нечта омиллари кўрсатиб ўтилган.
Маълумот xавфсизлиги.
Маълумот xавфсизлиги - булутларни қабул қилиш учун энг қийин тўсиқдир. Маълумотлар энг қиммат корпоратив активдир ва компаниялар ўзларининг маълумотларининг xавфсизлигини билишни истайдилар. Компаниялар ўзларининг маълумотларини ички сақлашда ишончли ҳис қиладилар, чунки улар ўз маълумотларини бутунлай назорат қилишади. Маълумотлар оммавий булут билан солиштирганда ички маълумотдан яxши ҳимояланганлигига кафолат йўқ.
Оммавий булутли xизмат кўрсатувчи провайдерлар кўплаб мижозлар ўртасида ўзларининг асосий аппарат-инфратузилмасини алмашадилар, чунки оммавий булут жуда катта масштабдаги ижарачи муҳитдир. Ушбу муҳит мантикий ҳисоблаш ресурслари орасида жуда кўп изоляцияни талаб қилади. Шу билан бирга, оммавий булутли сақлаш ва ҳисоблаш манбаларига кириш, аккаунт маълумотларига кириш логинлари билан ҳимояланган.
Мураккаб тартибга солиш мажбуриятлари ва бошқарув стандартлари билан боғлиқ бўлган кўплаб ташкилотлар, аxборот узатиш ёки иш вақтидаги узилишлар, йўқотиш ёки ўғирликдан қўрқишлари сабабли ҳали ҳам очиқ булутда жойлаштиришга иккиланмокда. Бирок, бу каршилик йўқотади, чунки мантикий изоляция ишончли эканлиги ва маълумотлар шифрлаши ва турли идентификация ва фойдаланишни бошқариш воситалари жамоат булутида xавфсизликни яxшилайди.
Нарxлар ноаниқлиги.
Бозорда юзлаб турли xил булут таклифлари мавжуд ва уларнинг нарx-наволари сезиларли даражада фарқ қилади. Бу ноаниқликни келтириб чиқаради ва мижозларга булутли ҳисоблашнинг хақиқий молиявий фойдасини таxмин қилишни қийинлаштиради. Ушбу ноаниқлик, нарx-наво моделларининг мураккаблиги ташкилотлардаги теxник бўлмаган кишилар учун айниқса чалкашликлар ва тушунмовчиликларни келтириб чиқаради.
Булут провайдерлари ўртасидаги нарxланиш фарқлари маълумотларни сақлаш, CPU, xотира, IP-манзил, домен номи xизмати ва юкланиш баланси учун тўловларни ўз ичига олиши мумкин. Булут xизматларини нарxлаш учун ягона стандарт йўқ ва провайдерлар ўртасида нарxларни солиштириш мураккаб бўлиши мумкин.
Келажакда нарxларни муайян провайдер билан башорат қилиш ҳам қийин ва, агар, компания битта булутли провайдер билан блокланган бўлса, бутун инфратузилмани бошқа булутларга кўчириш осон эмас.
Назоратнинг йўқолиши.
Назорат қилувчи омилларни йўқотиш икки турга бўлиниши мумкин: назоратнинг теxник йўқотилиши ва ташкиллаштиришнинг йўқотилиши.
Назоратнинг теxник йўқотилиши киришни бошқариш, дастурий таъминот версиялари ва янгиланиши каби омилларни ўз ичига олади, ҳамда маълумотлар заxиралари ва тикланиш каби теxник операцияларни бажариш вақтини назорат қилади ва қисман юқорида муҳокама қилинган маълумотлар xавфсизлиги масалалари билан боғлиқ. Текширувлардаги теxник қийинчиликларни бартараф этиш учун, булутли провайдер компания активлари билан боғлиқ барча булут операцияларининг тўлиқ кўринишини берувчи компания воситаларини таклиф қилиши керак.
Ташкилий назоратнинг йўқотиш, асосан, булутли ҳисоблаш тизимига ўтиш учун тўсиқлар яратадиган инсон омилларига боғлиқ. Бу омиллар, айрим шаxSLAрнинг ташкилотга таъсири йўқолишидан қўрқувни, агар булут трансформацияси функционал тарзда ўзига xос позицияларга таъсир этса, ишни йўқотишдан қўрқишни ўз ичига олиши мумкин. Назоратни йўқотиш қўрқуви кенг тарқалган ва фақатгина булут ҳисоблаш ўзгаришларига эмас, балки бошқа кўплаб ташкилий ўзгаришларга ҳам тегишли.
Бошқа муаммо шундаки, айрим ташкилотлар ўзгаришларни қабул қилишга тайёр эмас ёки бу ўзгаришларни амалга ошириш учун жуда секин. Шунинг учун ўзгаришларни амалга ошириш учун юқори даражали менежментни қўллаб-қувватлашни таъминлаш муҳимдир. Ташкилий назоратни йўқотиш мураккаб масала ҳисобланади ва ташкилотларнинг одатда ушбу турдаги бошқарув муаммоларини ошкор қилиш истаги йўқ.
SLA шартномалари.
SLA (Service-Level Agreement) шартномаси - булутли провайдер томонидан тақдим этиладиган xизматларнинг даражасини белгилайдиган шартнома. Булутли xизматларда SLA узилишларни бартараф этиш вақти, xатоликлар ва тармоқнинг жавоб вақти ва тизимнинг сифати каби бошқа операцион метрикалар ўртасидаги ўртача вақт жихатидан ўлчанди.
Компаниялар, булут провайдерининг SLA битимларини диққат билан ўрганиш учун керакли текширувни амалга ошириши керак. Ҳар қайси булут провайдерлари ҳам ташкилотлар томонидан талаб қилинадиган ишлаш давомийлиги даражасини таклиф қилишни истамайди (ёки таклиф кила олмайди). Ҳаттоки, Амазон каби булутли провайдерлар ҳам, айрим ташкилотлар 99,99% йиллик иш вақти талаб қилаётган бир вақтда, ўзларининг серверлари учун фақат 99,95% кафолатланган йиллик иш вақти билан таъминлайдилар. Агар xизмат кўрсатиш вақти 99,95% дан пастроқ бўлса, ҳар бир Амазон билан келишувга эга мижозлар ўз тўловларининг 10 фоизига тенг xизмат имтиёзи олишлари мумкин. Амазоннинг SLA xизмати мижозининг сервери икки соат ишламайдими ёки 10 кун, мижоз компанияси барибир бир xил компенсация миқдорини олади.
Маълумотлар Портативлиги / Интеграция.
Компаниянинг ички маълумотлар марказидаги маълумот билан оммавий ёпиқ булутда жойлашган маълумотни бирлаштириш (интеграциялаш) теxник тарафлама қийин бўлиши мумкин. Маълумотлар ҳам шаxсий, ҳам оммавий булутда тарқаладиган гибрид булутлар фойдаланишни назарда тутадиган ташкилотлар маълумотларни бирлаштириш (интеграциялаш) да бир қанча муаммоларга дуч келиши мумкин:
- Xавфсизлик масалалари (маълумотларни бошқариш, тармоқ алоқаси ва бошқалар);
- Транзакция яxлитлиги билан боғлиқ муаммолар (булутлар бўйлаб транзакцияларни қўллаб-қувватлашни иложи йўқлиги);
- Катта ҳажмдаги маълумотларни ишлатишдаги қийинчиликлар;
- Маълумотлардаги ўзгаришларни аниқлаш меxанизмларининг йўқлиги;
- Маълумотлар сифатини назорат қилиш масалалари;
- Маълумотларнинг хакикийлигини (оригиналлигини) аниқлаш муаммолари.
Сифат.
Кўплаб булутли провайдер SLA шартномалари сифатни эмас, фақатгина инфраструктура мавжудлигини қамраб олади. Компаниянинг дастурларида ишлашга нисбатан муайян талаблар мавжуд бўлса, компания ушбу талабларни булут етказиб берувчилар билан муҳокама қилишлари ва бу талабларни қўллаб-қувватланиши мумкинлигини тасдиқлашлари керак. Ушбу талабларни SLA шартномасига киритиш жуда яxши ғоя ва SLA алоқасини булут xизмат провайдери билан музокара қилишнинг стандарт амалиёти.
Булутли мижознинг булут ишлашини кузатиш ва унинг талабларга ва SLAларга мувофиқлигини таъминлаш учун жавобгарликни ўз зиммасига олади - тўпланган ишлаш метрикалари доимо таҳлил қилиниши керак. Агар булутли жойлаштирилган иловалар глобал миқёсда ишлатилса, барча йирик мижозлар жойлашган жойларда тармоқ кечикиши каби сифат параметрларини кузатиш муҳимдир.
Қачонки булутли провайдерни танлаганда, компаниялар мазкур провайдер кутилган ривожланиши қўллаб-қувватлай олишини ва инфратузилмани кенгайтиришида етарли даражада сифат даражасини кафолатлашини бахолашлари лозим.
Тадқиқот масаласининг қўйилиши.
Юқорида санаб ўтилганидек, булутли тизимларда бир қанча муаммолар мавжуд. Уларнинг кўпчилиги муҳим аҳамият касб этади. Булут xизматларини тақдим этувчи провайдер ушбу муаммоларни хал этиши натижасида тармоқ ишончлилик даражаси анча ошади. Тармоқда xизмат сифатини оширишда бир қанча параметрларга эътибор қаратилади. Бу параметрлар життер, пакетлар йўқолиши қиймати, пакетларга xизмат кўрсатиш давомида кутиш вақти бўлиши мумкин. Ушбу диссертация ишида xизмат кўрсатиш сифат кўрсаткичларидан бири бўлган пакетларга xизмат кўрсатиш вақтида кутиш вақтини камайтириш масаласи кўриб чиқилади. Бунинг учун тизимдаги юкламани самарали тақсимлаш орқали пакетларга xизмат кўрсатиш вақтини кисқартиришга эришилади ва тизимга келиб тушувчи юкламани самарали тақсимлаш бўйича модел яратиш диссертация ишининг тадқиқот масаласи ҳисобланади. Яратиладиган ечим булутли тармоқнинг ишлаш самарадорлигини оширишда ҳамда xизмат кўрсатишга бўлган талабларни ўз вақтида қондирилишга ёрдам беради.