|
Курс ишининг мақсади: Ишнинг мақсади мамлакатимизнинг асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари моҳиятини очиб бериш, 2030 йилга қадар ижтимоий-иқтисодий комплекс ривожлантириш концепцияси ижобий томонларига қаратилган амалий таклиф-тавсиялар ишлаб чиқаришдан иборат.
Курс ишининг вазифалари: Юқоридаги мақсадга эришиш учун курс ишида қуйидаги вазифалар хал этилди:
Миллий ҳисобчилик тизими макроиқтисодий кўрсаткичларни ҳисоблаш асосини ўрганиш;
Миллий ҳисоблар тизимида макроиқтисодий кўрсаткичларни очиб бериш;
Мамлакатнинг макроиқтисодий кўрсаткичлари таҳлили қилиш;
Ўзбекистон Республикасини 2030 йилга қадар ижтимоий-иқтисодий комплекс ривожлантириш концепциясини ўрганиш.
Макроиқтисодий кўрсаткичларнининг мазмун-мохияти
Макроиқтисодиёт – бу мамлакат миқёсида моддий ишлаб чиқариш ва номоддий соҳаларини бир бутун қилиб бирлаштирган миллий хўжалиги даражасидаги иқтисодиётдир. Макроиқтисодиёт ўз ичига халқ хўжалигининг моддий ва номоддий ишлаб чиқариш ҳамда хизмат кўрсатиш соҳаларини олади. Миллий иқтисодиёт меъёрида фаолият қилиш ва барқарор ўсиши учун барча тармоқ ва ишлаб чиқариш соҳаларининг ўзаро боғлиқлиги ва мувозанатли ривожланиши талаб қилинади.
Миллий иқтисодиётда ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш ҳажми ва уларнинг ўсиши бир қатор кўрсаткичлар тизими орқали макроиқтисодий даражада аниқланиб, таҳлил қилинади. Макроиқтисодий кўрсаткичлар орқали бутун иқтисодиётнинг ҳолати унинг ўсиши ёки орқага кетиши таҳлил қилиниб, хулоса чиқарилади. Улар ёрдамида давлат ўз иқтисодий сиёсатини белгилайди. Макроиқтисодий кўрсаткичлар тизими, ЯИМни унинг ҳаракатининг барча босқичларида, яъни ишлаб чиқариш, тақсимлаш, қайта тақсимлаш ва натижада фойдаланиш босқичларида кўргазмали шаклда акс эттиришга имкон беради.
Ниҳоят мазкур кўрсаткичлар тизими мавжуд ресурслар ва улардан фойдаланишнинг мос келиши (тенглиги) кузатилганда мамлакатдаги умумий иқтисодий мувозанатлик ҳолатини акс эттиради.
Муайян мамлакат иқтисодий ҳолатини ифода этувчи кўрсаткичлар макроиқтисодий кўрсаткичлар деб юритилади. Макроиқтисодий кўрсаткичлар миқдор ва сифат кўрсаткичларига гуруҳланади. Макроиқтисодий миқдор кўрсаткичлари муайян мамлакатлар иқтисодиётини ифодаласа, сифат кўрсаткичлари мазкур мамлакатлар иқтисодиётини нисбий жиҳатдан акс эттиради. Макроиқтисодий миқдор кўрсаткичларига қуйидаги кўрсаткичлар киради : Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ), соф ички махсулот (СИМ), миллий даромад (МД), шахсий даромад (ШД), ихтиёрдаги даромад (ИД) ва бошқалар. Макроиқтисодий сифат кўрсаткичларига куйидаги кўрсаткичлар киради : инфлятсиянинг ўсиш суръатлари, ишсизлик даражаси, аҳолининг иш билан бандлик даражаси, аҳоли жон бошига тўғри келадиган ялпи ички маҳсулот ва бошқалар.
Бу кўрсаткичлар иқтисодий тизимнинг умумий ҳолатини ифодалаб, ижтимоий ишлаб чиқаришдаги барча қатнашувчиларнинг (корхона, тармоқ, минтақа, давлат) фаолиятлари натижасида аниқланади. Улар мамлакатнинг иқтисодий имкониятларини, унинг ижтимоий - иқтисодий ривожланиш истиқболларини нархлаш учун ишлатилади. Бозор иқтисодига ўтаётган мамлакатларда ижтимоий ишлаб чиқаришнинг кенгайтирилган тушунчасига амал қилинади. Шу маънода, ижтимоий ишлаб чикариш - иқтисодиётнинг даромад яратувчи барча сохаларининг ишлаб чиқаришидир. Бу эрда моддий ишлаб чиқариш сохаларидан ташқари, пулли хизматлар кўрсатувчи тармоқлар (молия, суғурта, соғлиқни сақлаш, маориф ва бошқалар) хам ижтимоий ишлаб чикаришга киради. Шу сабабли, Бозор иктисодиётига ўтган мамлакатларда яратилган ижтимоий махсулот таркибига товарлар хам, хизматлар хам, миллий даромадда эса, товарларни сотишдан, хизмат кўрсатишдан олинган даромадлар хисобга олинади, ижтимоий ишлаб чиқаришдан четда факат бепул хизматлар кўрсатиш жараёнлари қолади. Чунки бепул хизматлар кўрсатувчи тармоқларда даромад яратилмайди ва хар қандай мамлакатда бу тармоқлар давлат хисобига фаолият кўрсатади. Ижтимоий ишлаб чикариш тушунчасидаги фарқ натижасида, мамлакатлар ўзининг мазмунига кўра ажратиб турувчи кўрсаткичлардан фойдаланади, уларни хисоблашнинг турли услублари кўлланилади.
Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлардан бири бу - ялпи ички маҳсулотдир. Ялпи ички маҳсулот – бу муайян давр мобайнида (бир йил) ким томонидан яратилишидан қатий назар мамлакат ҳудудида яратилган барча якуний товар ва хизматларнинг бозор қийматидир.
ЯИМ - бу бирор-бир мамлакат худудида жойлашган корхона ва ташкилотларда ишлаб чирарилган товар ва хизматларнинг умумий йиуиндисидан иборатдир.
Ялпи ички маҳсулот 3 хил усул асосида аниқланади ;
Do'stlaringiz bilan baham: |
